مالیات شرکت های بورسی: بررسی قوانین و معافیت ها

مالیات شرکت های بورسی یکی از مهم ترین اجزای نظام مالیاتی کشور است که به تنظیم بازارهای مالی، افزایش شفافیت و جذب سرمایه گذاران کمک می کند. در این مقاله از رایان محاسبان، تمامی جنبه های مرتبط با مالیات شرکت های بورسی، از جمله قوانین مهم، نرخ ها، معافیت ها و نکات ضروری، با جزئیات عددی و دقیق بررسی خواهد شد. قوانین مالیات ارزهای دیجیتال را نیز در مقاله دیگری در همین سایت به شما عزیزان تقدیم کرده ایم.

تعریف و اهمیت مالیات شرکت های بورسی

مالیات شرکت های بورسی، مالیاتی است که شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران موظف به پرداخت آن هستند. این مالیات ها شامل مالیات بر درآمد، مالیات ارزش افزوده و سایر مالیات های مستقیم و غیرمستقیم می شود. از اهداف اصلی وضع این مالیات می توان به افزایش شفافیت مالیاتی، تأمین بودجه عمومی و کاهش تخلفات مالیاتی اشاره کرد.

• مالیات شرکت های بورسی یکی از منابع مهم درآمدی دولت است که برای تأمین هزینه های عمومی و اجرای پروژه های توسعه ای مورد استفاده قرار می گیرد.
• همچنین با وضع مالیات بر شرکت های بورسی، همه شرکت ها موظف به پرداخت سهم خود از مالیات می شوند و از این طریق، عدالت مالیاتی در اقتصاد تقویت می شود.
• شرکت های بورسی به دلیل الزام به انتشار اطلاعات مالی، تحت نظارت دقیق تری قرار دارند و پرداخت مالیات می تواند آن ها را به سمت شفافیت بیشتر در امور مالی سوق دهد.
• با اعمال مالیات بر شرکت های بورسی، امکان فرار مالیاتی برای این شرکت ها کاهش می یابد و منابع مالی بیشتری به خزانه دولت واریز می شود.
• وضع مالیات های مناسب و شفاف می تواند به توسعه بازار سرمایه کمک کند و اعتماد سرمایه گذاران را به این بازار افزایش دهد.

انواع مالیات های شرکت های بورسی

مالیات بر درآمد شرکت های بورسی

 مهم ترین مالیات شرکت های بورسی، مالیات بر درآمد است که بر سود خالص شرکت ها اعمال می شود. نرخ این مالیات در کشورهای مختلف متفاوت است و معمولاً به صورت درصدی از سود محاسبه می شود. مبنای اصلی محاسبه مالیات بر درآمد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار، سود خالص سالانه آنها است که از صورت سود و زیان استخراج می شود. به عبارت ساده تر، هرچه سود شرکت بیشتر باشد، مالیات بیشتری باید پرداخت کند.

فرمول محاسبه:   مالیات بر درآمد = سود خالص × نرخ مالیات

نرخ پایه مالیات بر درآمد برای اکثر شرکت ها 25 درصد است اما به منظور تشویق شرکت ها به ورود به بازار سرمایه و افزایش شفافیت، برای شرکت های بورسی 10 درصد تخفیف و برای شرکت های فرابورسی 5 درصد تخفیف در نظر گرفته شده است.

بنابراین، نرخ نهایی مالیات بر درآمد برای:

• شرکت های بورسی: 25% – 10% = 22.5%
• شرکت های فرابورسی: 25% – 5% = 23.75%

مثال: فرض کنید سود خالص یک شرکت بورسی در سال مالی گذشته 10 میلیارد تومان باشد. در این صورت، مالیات قابل پرداخت این شرکت به شرح زیر محاسبه می شود:

مالیات = 10,000,000,000 تومان × 22.5% = 2,250,000,000 تومان

یعنی این شرکت باید مبلغ 2 میلیارد و 250 میلیون تومان بابت مالیات بر درآمد پرداخت کند.

مالیات افزایش سرمایه شرکت های بورسی: حق تمبر

مالیات شرکت های بورسی را بررسی می کنیم و مالیات افزایش سرمایه یکی از مهمترین مالیات های این شرکت هاست؛ هنگامی که یک شرکت بورسی تصمیم به افزایش سرمایه خود می گیرد، علاوه بر مراحل قانونی و مجوزهای لازم، ملزم به پرداخت مالیاتی به نام حق تمبر است. این مالیات به عنوان هزینه قانونی برای ثبت و تأیید افزایش سرمایه در نظر گرفته می شود و بر اساس ارزش اسمی سهام جدیدی که به شرکت اضافه می شود، محاسبه و پرداخت می گردد.

فرمول محاسبه حق تمبر:    حق تمبر = ارزش اسمی سهام جدید × نرخ حق تمبر

• ارزش اسمی سهام جدید: مبلغی است که هر سهم جدید در اساسنامه شرکت به آن ارزش گذاری شده است و مبنای محاسبه مالیات حق تمبر قرار می گیرد.
• نرخ حق تمبر: نرخ درصد ثابتی است که توسط دولت تعیین می شود و معمولاً به صورت درصدی از ارزش اسمی سهام جدید محاسبه می شود. نرخ دقیق حق تمبر ممکن است در طول زمان و بسته به قوانین مالیاتی هر کشور تغییر کند.

پرداخت حق تمبر یکی از الزامات قانونی برای ثبت رسمی افزایش سرمایه در سازمان بورس و اوراق بهادار است، بدون پرداخت این مالیات، مراحل افزایش سرمایه به طور کامل انجام نشده و شرکت نمی تواند از مزایای افزایش سرمایه استفاده کند. گاهی اوقات، مفاهیم حق تمبر و مالیات بر افزایش سرمایه با هم اشتباه گرفته می شوند. در حالی که هر دو به افزایش سرمایه شرکت ها مربوط می شوند، تفاوت های مهمی دارند:

• حق تمبر: مالیاتی است که بر اساس ارزش اسمی سهام جدید محاسبه می شود و در زمان ثبت افزایش سرمایه پرداخت می شود.
• مالیات بر افزایش سرمایه: ممکن است در برخی نظام های مالیاتی، مالیاتی جداگانه بر افزایش سرمایه اعمال شود که معمولاً بر اساس سود حاصل از افزایش سرمایه محاسبه می شود.

مثال : فرض کنید شرکتی تصمیم به افزایش سرمایه خود به میزان 10 میلیارد تومان بگیرد و ارزش اسمی هر سهم جدید 1000 تومان باشد. اگر نرخ حق تمبر در آن زمان 0.5 درصد باشد، حق تمبر قابل پرداخت به شرح زیر محاسبه می شود:

• تعداد سهام جدید = 10,000,000,000 تومان / 1,000 تومان/سهم = 10,000,000 سهم
• حق تمبر = 10,000,000 سهم × 1,000 تومان/سهم × 0.5% = 50,000,000 تومان

بنابراین، این شرکت باید مبلغ 50 میلیون تومان بابت حق تمبر افزایش سرمایه پرداخت کند.

نرخ های مالیاتی شرکت های بورسی

طبق ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم، نرخ مالیات بر درآمد شرکت های بورسی برابر با ۲۵ درصد درآمد مشمول مالیات است. اما این نرخ با توجه به ماده ۱۴۳ همین قانون، برای شرکت هایی که سهام آن ها در بورس اوراق بهادار عرضه شده اند، ۱۰ درصد کاهش می یابد. به عبارت دیگر، نرخ مالیات بر درآمد شرکت های بورسی ۲۲.۵ درصد محاسبه می شود.

معافیت های مالیاتی شرکت های بورسی

ماده 143 قانون مالیات های مستقیم، یکی از بخش های کلیدی قوانین مالیاتی ایران است که به طور خاص شرایط معافیت مالیاتی برای شرکت های پذیرفته شده در بورس و فرابورس را توضیح می دهد. این ماده و تبصره های مرتبط آن به شرکت های فعال در بازار سرمایه کمک می کند تا از تسهیلات مالیاتی بهره مند شوند. در ادامه متن این ماده به همراه توضیحات و جزئیات عددی ارائه می شود.

ماده 143 ده درصد معافیت مالیاتی برای شرکت های بورسی:

• درآمد حاصل از فروش کالاهایی که در بورس های کالایی معامله می شوند، به میزان 10% از مالیات بر درآمد مشمول بخشودگی می شود.
• سهام شرکت هایی که در بورس داخلی یا خارجی پذیرفته شده اند، مشمول 10% معافیت مالیاتی هستند.
• شرکت هایی که سهامشان در بازار خارج از بورس داخلی یا خارجی پذیرفته شده باشد، از 5% معافیت مالیاتی بهره مند خواهند شد.

معافیت مضاعف با شرط سهام شناور آزاد:

اگر شرکت های مذکور در پایان دوره مالی حداقل 20% سهام شناور آزاد داشته باشند (به تأیید سازمان بورس)، میزان معافیت آن ها دو برابر خواهد شد. برای مثال اگر شرکتی در بورس پذیرفته شده و سهام شناور آزاد آن 20% باشد، به جای 10%، 20% معافیت مالیاتی دریافت خواهد کرد.

تبصره های ماده 143:

تبصره 1 مالیات مقطوع نقل و انتقال سهام:

• هنگام انتقال سهام، سهم الشرکه و حق تقدم سهام، مالیات به صورت مقطوع و برابر 4% ارزش اسمی سهام تعیین می شود.
• انتقال دهنده باید این مالیات را قبل از انتقال به حساب سازمان امور مالیاتی واریز کند.
• ادارات ثبت و دفاتر اسناد رسمی موظفند گواهی پرداخت مالیات را پیش از ثبت انتقال اخذ کنند.

مثال: اگر ارزش اسمی سهام یک شرکت 10,000 ریال باشد، مالیات قابل پرداخت برای هر سهم 400 ریال خواهد بود.

تبصره 2 مالیات اندوخته صرف سهام:

• اندوخته صرف سهام در شرکت های سهامی پذیرفته شده در بورس، مشمول مالیات مقطوع به نرخ 0.5% (نیم درصد) است.
• شرکت ها مکلفند این مالیات را تا پایان ماه بعد از تاریخ ثبت افزایش سرمایه به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنند.

مثال: اگر اندوخته صرف سهام شرکتی 1 میلیارد ریال باشد، مالیات پرداختی 5 میلیون ریال خواهد بود.

نرخ صفر مالیاتی برای شرکت های مشمول:

مطابق بند 36 ماده واحده قانون مالیات های مستقیم مصوب 1394، در موارد زیر نرخ مالیات صفر منظور می شود:

• ماده 143 و تبصره 1 آن
• ماده 146 مکرر
• مواد 133، 134، 139 (به جز بندهای استثنا شده)

نکته : طبق بند 53 ماده واحده قانون اصلاح قانون مالیات های مستقیم مصوب 1394، مهلت پرداخت مالیات در برخی مواد از «ده روز» یا «سی روز» به پایان ماه بعد تغییر یافته است. این اصلاح شامل تبصره 2 ماده 143 نیز می شود.

در خصوص مالیات شرکت های بورسی ، خوب است بدانید شرکت هایی که تا پایان برنامه ششم توسعه اقدام به افزایش سرمایه از طریق صرف سهام با سلب حق تقدم و عرضه عمومی کنند ، 20% مبلغ افزایش سرمایه از سود سال مالی قبل آن ها مشمول مالیات با نرخ صفر خواهد شد، مشروط بر اینکه مدارک افزایش سرمایه را به موقع تسلیم کنند.

مهلت ها: برای ثبت افزایش سرمایه حداکثر چهار ماه پس از پایان سال مالی و برای ارائه گواهی ثبت افزایش سرمایه به اداره امور مالیاتی، حداکثر سه ماه پس از انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه مهلت دارید. ضمناً شرکت ها حق ندارند اندوخته صرف سهام یا سرمایه را نقداً توزیع کنند، مگر با حکم قضایی.

• در صورت تخلف اشخاص حقوقی باید دو برابر معافیت مالیاتی دریافت شده را بازپرداخت کنند.
• اشخاص حقیقی (مدیرعامل یا اعضای هیئت مدیره) از تصدی پست مدیریتی به مدت سه سال محروم خواهند شد.
• این موارد به سازمان ثبت اسناد اعلام می شود.

معافیت مالیاتی شرکت های بورسی و تغییرات مربوط به سهام شناور آزاد 1403

نمایندگان مجلس شورای اسلامی، در بررسی لایحه ای مرتبط با افزایش سرمایه شرکت های پذیرفته شده در بورس یا فرابورس ایران، معافیت های مالیاتی این شرکت ها را بر اساس میزان رعایت سهام شناور آزاد تصویب کردند. این مصوبه در جریان بررسی ماده ۳ لایحه مربوط به افزایش سرمایه شرکت های بورسی از طریق صرف سهام با سلب حق تقدم به تأیید رسید.

معافیت مالیاتی متناسب با سهام شناور آزاد

بر اساس ماده ۳ اصلاحی این لایحه، معافیت مالیاتی مذکور در صدر ماده ۱۴۳ قانون مالیات های مستقیم، مصوب ۳ اسفند ۱۳۶۶ با اصلاحات و الحاقات بعدی، برای شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران یا فرابورس ایران، متناسب با گزارش سازمان بورس و اوراق بهادار و در راستای میزان رعایت سهام شناور آزاد هر شرکت اعمال خواهد شد.

نمایندگان مجلس همچنین در جریان بررسی این لایحه، مواد ۴ و ۵ را به تصویب رساندند. طبق ماده ۴، تغییری در ماده ۱۴۳ قانون مالیات های مستقیم ایجاد شد و شرط «حداقل ۲۰ درصد سهام شناور آزاد» به «حداقل ۲۵ درصد سهام شناور آزاد» افزایش یافت. این تغییر با هدف افزایش شفافیت و توسعه بازار سرمایه صورت گرفته است.

ماده ۵ نیز به تدوین دستورالعمل های اجرایی این قانون اختصاص دارد. بر اساس این ماده، سازمان بورس و اوراق بهادار به همراه سازمان امور مالیاتی کشور موظف هستند ظرف مدت یک ماه از تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون، دستورالعمل های اجرایی مربوطه را تهیه و برای تصویب نهایی به شورای عالی بورس و اوراق بهادار ارائه دهند.

این اصلاحات، نه تنها بر شفافیت عملکرد شرکت های بورسی تأکید دارد، بلکه شرایط معافیت مالیاتی را نیز به نحوی تنظیم می کند که شرکت ها به رعایت بیشتر اصول سهام شناور آزاد تشویق شوند. افزایش شرط سهام شناور آزاد به ۲۵ درصد نیز به معنای افزایش مشارکت عمومی در سهام این شرکت ها و ارتقای سلامت بازار سرمایه خواهد بود.

تأثیر مالیات بر شرکت های بورسی

مالیات بر شرکت های بورسی می تواند تأثیرات مختلفی بر این شرکت ها و بازار سرمایه داشته باشد:

• پرداخت مالیات می تواند سودآوری شرکت ها را کاهش دهد و بر توانایی آن ها در سرمایه گذاری و توسعه تأثیر بگذارد.
• مالیات بر ارزش افزوده می تواند هزینه های تولید شرکت ها را افزایش دهد و در نتیجه، بر قیمت تمام شده محصولات و خدمات آن ها تأثیر بگذارد.
• مالیات می تواند تصمیمات سرمایه گذاری شرکت ها را تحت تأثیر قرار دهد و آن ها را به سمت سرمایه گذاری در بخش هایی با نرخ مالیات کمتر سوق دهد.

مراحل و فرآیند پرداخت مالیات شرکت های بورسی

• تهیه و ارسال اظهارنامه مالیاتی

شرکت های بورسی باید اظهارنامه مالیاتی خود را حداکثر تا ۳۱ تیرماه سال بعد از پایان سال مالی تنظیم و به سازمان امور مالیاتی کشور ارسال کنند. اظهارنامه باید شامل موارد زیر باشد:

• درآمدهای عملیاتی و غیرعملیاتی
• هزینه های قابل قبول مالیاتی (بر اساس ماده ۱۴۷ و ۱۴۸)
• سود خالص مشمول مالیات
• بررسی و رسیدگی سازمان امور مالیاتی

سازمان امور مالیاتی ظرف حداکثر یک سال پس از دریافت اظهارنامه، اسناد و مدارک ارائه شده را بررسی کرده و مالیات نهایی را اعلام می کند.

• پرداخت مالیات و جرائم تأخیر

شرکت های بورسی موظف اند مالیات تعیین شده را در موعد مقرر پرداخت کنند. در غیر این صورت، مطابق ماده ۱۹۰ قانون مالیات های مستقیم، به ازای هر ماه تأخیر، ۲.۵ درصد جریمه بر مبلغ مالیات پرداخت نشده اعمال می شود.

مزایا و چالش های مالیات شرکت های بورسی

مزایای رعایت مالیات برای شرکت های بورسی

• شفافیت مالی موجب اعتمادسازی در میان سهامداران می شود.
• رعایت قوانین از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری می کند.
• تخفیف های مالیاتی منجر به کاهش هزینه های شرکت می شود.

و چالش ها:

• تغییرات مداوم در قوانین مالیاتی باعث ایجاد سردرگمی در شرکت ها می شود.
• شرکت های بورسی باید صورت های مالی خود را مطابق با استانداردهای حسابداری تنظیم کنند.
• عدم رعایت دقیق قوانین می تواند به جرایم مالیاتی سنگین منجر شود.

مالیات شرکت های بورسی نه تنها ابزاری برای تأمین منابع مالی دولت است، بلکه نقش مهمی در افزایش شفافیت مالی، جذب سرمایه گذاران و توسعه اقتصادی ایفا می کند. رعایت دقیق قوانین مالیاتی و استفاده از معافیت ها و تخفیف های موجود می تواند به بهبود وضعیت مالی شرکت ها کمک شایانی کند. اگر یک شرکت بورسی هستید و می خواهید کاهش قانونی مالیات و استفاده حداکثری از معافیت های مالیات شرکت های بورسی را تجربه کنید با مشاوران خبره ما در رایان محاسبان در ارتباط باشید؛ ما تجربه بالایی در زمینه مالیات شرکت های بورسی داریم!