محاسبه مالیات شرکت های حمل و نقل بین المللی

مالیات شرکت های حمل و نقل در ایران تحت تأثیر قوانین مختلفی قرار دارد که شامل مالیات بر درآمد، مالیات بر ارزش افزوده و معافیت های مرتبط می شود. در ادامه به بررسی جزئیات مالیات شرکت های حمل و نقل، معافیت ها و درصدهای مربوطه می پردازیم و تمام مفاهیم تخصصی شرکت های حمل و نقل را مرور می کنیم، خوب است بدانید حسابداری شرکت حمل و نقل هم ویژگی های منحصر به فردی دارد که بایستی توسط افراد خبره و با تجربه انجام گردد.

انواع مالیات شرکت های حمل و نقل

صنعت حمل و نقل به دلیل تنوع فعالیت هایش (از جمله حمل و نقل جاده ای، ریلی، هوایی و دریایی) و گستردگی جغرافیایی، یکی از پیچیده ترین بخش ها از نظر نظام مالیاتی است. شرکت های فعال در این صنعت با انواع مالیات ها از جمله مالیات بر درآمد، مالیات بر ارزش افزوده، عوارض گمرکی و مالیات های بین المللی مواجه هستند. این مقاله به تحلیل دقیق این موضوعات می پردازد.

مالیات بر درآمد اولین مالیات شرکت های حمل و نقل

شرکت‌های حمل و نقل در ایران، مانند سایر شرکت‌های تجاری، موظف به پرداخت مالیات بر درآمد هستند. این مالیات بر اساس سود خالص شرکت‌ها محاسبه می‌شود که از کسر هزینه‌های قابل قبول مالیاتی از درآمد کل به دست می‌آید. نرخ مالیات بر درآمد شرکت‌ها در ایران به صورت ثابت ۲۵٪ تعیین شده است.

مالیات بر درآمد نوعی مالیات مستقیم است که بر سود خالص شرکت‌ها اعمال می‌شود. سود خالص از کسر هزینه‌های قابل قبول از درآمد کل شرکت به دست می‌آید.

طبق قوانین مالیاتی ایران، نرخ مالیات بر درآمد شرکت‌ها به صورت ثابت ۲۵٪ تعیین شده است. این نرخ برای تمامی شرکت‌ها، از جمله شرکت‌های حمل و نقل، یکسان است.

 نحوه محاسبه سود خالص

درآمد کل شرکت‌های حمل و نقل شامل تمامی درآمدهای ناشی از فعالیت‌های حمل و نقل، از جمله کرایه حمل بار و مسافر، خدمات جانبی مانند صدور بارنامه، و سایر درآمدهای مرتبط است.

هزینه‌های قابل قبول، هزینه‌هایی هستند که به طور مستقیم یا غیرمستقیم با فعالیت‌های شرکت مرتبط هستند و طبق قوانین مالیاتی ایران، قابل کسر از درآمد کل هستند. این هزینه‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

• هزینه‌های عملیاتی: مانند هزینه سوخت، تعمیر و نگهداری ناوگان، حقوق و دستمزد کارکنان، و هزینه‌های بیمه.
• هزینه‌های اداری: مانند اجاره دفتر، هزینه‌های آب و برق، و هزینه‌های ارتباطی.
• هزینه‌های مالی: مانند بهره وام‌ها و تسهیلات بانکی.
• استهلاک: هزینه استهلاک دارایی‌های ثابت مانند وسایل نقلیه و تجهیزات.

سود خالص از کسر هزینه‌های قابل قبول از درآمد کل به دست می‌آید. فرمول محاسبه سود خالص به شرح زیر است:

سود خالص=درآمد کل−هزینه‌های قابل قبول

مالیات بر درآمد از ضرب سود خالص در نرخ مالیات (۲۵٪) محاسبه می‌شود. فرمول محاسبه مالیات به شرح زیر است:

مالیات بر درآمد=سود خالص×۰.۲۵

فرض کنید یک شرکت حمل و نقل در یک سال مالی دارای درآمد کل ۱۰۰ میلیارد تومان و هزینه‌های قابل قبول ۷۰ میلیارد تومان باشد. سود خالص و مالیات بر درآمد به شرح زیر محاسبه می‌شود:

سود خالص=۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰−۷۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰=۳۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان

مالیات بر درآمد=۳۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰×۰.۲۵=۷,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان

بنابراین، این شرکت موظف به پرداخت ۷.۵ میلیارد تومان مالیات بر درآمد است.

۲. مالیات بر ارزش افزوده (VAT) چالش برانگیزترین مالیات شرکت های حمل و نقل

انواع مالیات شرکت های حمل و نقل را بررسی می کنیم؛ مالیات بر ارزش افزوده (VAT) بر مصرف کالاها و خدمات اعمال می شود. با این حال، بر اساس قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده مصوب ۱۴۰۰، معافیت های مشخصی برای خدمات  حمل و نقل در نظر گرفته شده است:

• معافیت ها :
  • خدمات  حمل و نقل جاده ای، ریلی و دریایی (اعم از بار و مسافر) درون شهری، برون شهری و بین المللی از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند.
• استثنا:
  • خدمات  حمل و نقل هوایی (اعم از بار و مسافر) در هر دو حالت داخلی و بین المللی مشمول مالیات بر
  • ارزش افزوده با نرخ ۹٪ هستند.

در این بخش، با استناد به مصوبه ۲۳۰/۹۵۱۶ سال ۱۴۰۰ و مصوبه ۵/۱۰/۱۴۰۲، به تحلیل دقیق مالیات بر ارزش افزوده در این صنعت پرداخته می شود.

مصوبه ۲۳۰/۹۵۱۶ سال ۱۴۰۰: معافیت کرایه حمل بار و مسافر

مفاد : طبق مصوبه ۲۳۰/۹۵۱۶ سال ۱۴۰۰، کرایه حمل بار و مسافر در حمل و نقل بین المللی از مالیات بر ارزش افزوده معاف است. این معافیت شامل تمامی خدمات حمل و نقل هوایی، دریایی، ریلی و جاده ای می شود که به صورت بین المللی انجام می شوند.

 دلایل معافیت اینگونه بیان شد :

• حمایت از صنعت حمل و نقل در برابر مالیات شرکت های حمل و نقل چراکه معافیت مالیاتی به کاهش هزینه های شرکت های حمل و نقل کمک می کند و رقابت پذیری آن ها را در بازارهای بین المللی افزایش می دهد.
• تسهیل تجارت خارجی، با کاهش هزینه های حمل و نقل، قیمت تمام شده کالاهای صادراتی و وارداتی کاهش می یابد و این موضوع به رشد تجارت خارجی کمک می کند.

برای مثال اگر کرایه حمل بار برای یک محموله بین المللی ۱۰ میلیون تومان باشد، این مبلغ به طور کامل از مالیات بر ارزش افزوده معاف است و هیچ مالیاتی به آن تعلق نمی گیرد.

مصوبه ۵/۱۰/۱۴۰۲: مشمولیت خدمات جانبی به مالیات شرکت های حمل و نقل

مفاد : طبق مصوبه ۵/۱۰/۱۴۰۲، خدمات جانبی مرتبط با حمل و نقل بین المللی مانند صدور بارنامه و هزینه فورواردر (Forwarder) مشمول ۹٪ مالیات بر ارزش افزوده هستند. این خدمات به عنوان بخشی از فرآیند حمل و نقل محسوب می شوند، اما به دلیل ماهیت متفاوت، از معافیت مالیاتی برخوردار نیستند.

دلایل مشمولیت چه چیزهایی بیان شد :

• شفافیت مالیاتی زیرا با مشمولیت این خدمات، درآمدهای مالیاتی دولت افزایش می یابد و شفافیت در نظام مالیاتی بیشتر می شود.
• تفکیک خدمات، یعنی خدمات جانبی مانند صدور بارنامه و هزینه فورواردر به عنوان خدمات جداگانه از کرایه حمل در نظر گرفته می شوند و بنابراین مشمول مالیات هستند.

مثلاً اگر هزینه صدور بارنامه برای یک محموله بین المللی ۲ میلیون تومان باشد، این مبلغ مشمول ۹٪ مالیات بر ارزش افزوده است. محاسبه مالیات به شرح زیر است:

مالیات بر ارزش افزوده=هزینه صدور بارنامه×نرخ مالیات

مالیات بر ارزش افزوده=۲,۰۰۰,۰۰۰×۰.۰۹=۱۸۰,۰۰۰ تومان

بنابراین، کل مبلغ قابل پرداخت برای صدور بارنامه شامل مالیات به شرح زیر است:

کل مبلغ=هزینه صدور بارنامه+مالیات بر ارزش افزوده

مفاهیم جامع حمل و نقل بین المللی

 حمل و نقل بین المللی شامل فرآیندهای متعددی از جمله حمل کالا، تشریفات گمرکی، اسناد و مالیات شرکت های حمل و نقل است. در این راهنما، تمامی جزئیات را به همراه مثال های عددی توضیح می دهیم تا درک کاملی از موضوع داشته باشید.

 نقش کریر و فورواردر در  حمل و نقل بین المللی

کریر (Carrier) یا شرکت حمل کننده همان شرکت یا فردی است که مالک وسیله نقلیه بوده و مسئولیت حمل کالا از مبدأ به مقصد را بر عهده دارد. کریر می تواند  حمل و نقل را با کامیون، کشتی، هواپیما یا قطار انجام دهد.

فرض کنید یک کارخانه در ایران قصد دارد ۵۰۰ تن سیمان را به کشور عراق صادر کند. این کارخانه قراردادی با یک شرکت  حمل و نقل امضا می کند که دارای ۲۰ دستگاه کامیون است. این شرکت  حمل و نقل همان کریر محسوب می شود.

فورواردر (Forwarder) یا کارگزار  حمل و نقل ، خود مالک وسیله نقلیه نیست، بلکه حمل کالا را از طریق قرارداد با کریرها سازماندهی می کند. فورواردر معمولاً مسئولیت ترخیص کالا، تنظیم مدارک و هماهنگی بین المللی را نیز بر عهده دارد.

مثال:یک شرکت ایرانی می خواهد ۱۰۰۰ تن برنج را از هند وارد کند، اما خودش مستقیماً با خطوط کشتیرانی و کامیون ها قرارداد نمی بندد. به همین دلیل، با یک فورواردر قرارداد بسته تا حمل از طریق دریا، ترخیص گمرکی در بندرعباس و سپس حمل به تهران را مدیریت کند.

مدارک مورد نیاز در  حمل و نقل بین المللی

الف) مدارک مربوط به راننده

• گواهینامه پایه یک: لازم برای رانندگان کامیون های سنگین.
• گواهینامه بین المللی: برای رانندگی در خارج از کشور صادر می شود.
• عدم اعتیاد: گواهی تأیید سلامت راننده که از مراجع قانونی اخذ می شود.
• تشخیص هویت: مدارک شناسایی راننده جهت تردد در مرزها.

برای مثال راننده ای که قصد دارد بار را از ایران به ترکیه ببرد، باید گواهینامه بین المللی و مدارک هویتی معتبر همراه داشته باشد. بدون این مدارک، در مرز اجازه خروج ندارد.

ب) مدارک مربوط به کامیون

• کاپتاژ: مجوز خروج کامیون از کشور، صادرشده توسط سازمان راهداری.
• پلاک بین المللی: کامیون ها باید پلاک خاص برای تردد بین المللی داشته باشند.
• دفترچه عبور (پاسپورت کامیون): سندی که ورود و خروج وسیله نقلیه را ثبت می کند.

مثال: اگر یک کامیون ایرانی بخواهد در خاک ترکیه یا عراق تردد کند، حتماً باید پلاک بین المللی و دفترچه کاپتاژ داشته باشد.

ج) مدارک مربوط به کالا

• بارنامه: مدرک اصلی حمل کالا، شامل اطلاعات مبدأ، مقصد، فرستنده، گیرنده، و مشخصات کالا.
• CMR ( سند حمل زمینی): مختص  حمل و نقل جاده ای و شامل اطلاعات دقیق محموله است.
• دفترچه تیر (TIR): مجوز ترانزیت بین المللی تحت نظارت کنوانسیون تیر.

مثلاً اگر یک شرکت ایرانی ۵۰ تن میوه به روسیه صادر کند، برای عبور از گمرکات و مرزها باید بارنامه و CMR را ارائه دهد. اگر کالا تحت رویه تیر باشد، نیازی به بازرسی مرزی نخواهد داشت.

رویه های گمرکی در  حمل و نقل بین المللی

الف) ترانزیت خارجی، کالا بدون تغییر در داخل کشور از یک مرز وارد شده و از مرز دیگر خارج می شود. برای این کالاها گمرک هیچ گونه   حقوق ورودی دریافت نمی کند مثلاً یک محموله ماشین آلات صنعتی از چین وارد بندرعباس می شود و بدون تغییر به عراق فرستاده می شود. این کالا مشمول ترانزیت خارجی است و حقوق گمرکی پرداخت نمی کند.

ب) ترانزیت داخلی، کالا از گمرک ورودی به یک گمرک داخلی دیگر منتقل می شود، برای نمونه یک محموله مواد اولیه شیمیایی وارد بندر امام خمینی می شود، اما ترخیص آن در گمرک تهران انجام می شود.

ج) ترخیص قطعی، کالا به طور کامل وارد کشور می شود و مشمول پرداخت حقوق ورودی، عوارض و مالیات است. برای مثال، یک شرکت ایرانی ۱۰۰ تن پارچه از هند وارد کرده و قصد فروش آن در بازار داخلی را دارد. این کالا باید ترخیص قطعی شود و حقوق گمرکی پرداخت کند.

سامانه EPL و مسیرهای گمرکی

سامانه EPL کمرگ برای ثبت اطلاعات کالا و تسریع در فرآیند ترخیص استفاده می شود.

• مسیر سبز: ترخیص سریع بدون نیاز به بررسی.
• مسیر زرد: بررسی اسناد و مدارک کالا.
• مسیر قرمز: بررسی فیزیکی کالا و اسناد.

اگر یک محموله مواد غذایی فاسدشدنی از مسیر قرمز عبور کند، گمرک تمام مدارک و محتویات بسته بندی را بررسی می کند.

دموراژ (هزینه تأخیر در تخلیه کالا) چیست؟

در بحث شناخت انواع مالیات شرکت های حمل و نقل باید با موضوع دموراژ هم آشنا باشید؛ دموراژ (Demurrage) یکی از مفاهیم کلیدی در صنعت حمل و نقل دریایی و لجستیک است که به هزینه های ناشی از تأخیر در تخلیه کالا از کشتی در بنادر اشاره دارد. این هزینه ها به عنوان جریمه ای از صاحب کالا دریافت می شود و هدف آن تشویق به تسریع فرآیند تخلیه و استفاده بهینه از ظرفیت کشتی ها و بنادر است. در این مقاله، به بررسی دقیق مفهوم دموراژ، عوامل مؤثر بر آن، و تأثیرات اقتصادی آن بر شرکت های حمل و نقل و صاحبان کالا پرداخته می شود.

این هزینه معمولاً زمانی اعمال می شود که کالاها در مدت زمان توافق شده از کشتی تخلیه نشوند. در این مقاله، با استفاده از یک مثال واقعی (کشتی حامل گندم در بندر امام خمینی)، به تحلیل دقیق این مفهوم پرداخته می شود.

 هزینه های دموراژ و عوامل موثر بر هزینه

هزینه های دموراژ معمولاً به صورت روزانه محاسبه می شوند و میزان آن در قرارداد حمل و نقل مشخص می شود.

مشکلات گمرکی یکی از اصلی ترین دلایل تأخیر در تخلیه کالا است. در مثال کشتی حامل گندم در بندر امام خمینی، تأخیر ۵ روزه به دلیل مشکلات گمرکی رخ داده است. این مشکلات می تواند شامل تأخیر در صدور مجوزها، بررسی اسناد یا بازرسی کالا باشد.

کمبود تجهیزات بندری مانند جرثقیل ها، لیفتراک ها یا فضای کافی در انبارها می تواند منجر به تأخیر در تخلیه کالا شود.

در بنادر شلوغ، ترافیک کشتی ها و کالاها می تواند باعث تأخیر در تخلیه شود. این موضوع به ویژه در بنادر بزرگ و بین المللی مانند بندر امام خمینی مشهود است.

شرایط نامساعد آب وهوایی می تواند عملیات تخلیه کالا را به تأخیر بیندازد. برای مثال، طوفان یا بارندگی شدید ممکن است باعث توقف عملیات تخلیه شود.

خوب است بدانید که دموراژ به طور مستقیم هزینه های حمل و نقل را افزایش می دهد. این موضوع به ویژه برای کالاهای فله مانند گندم که حجم زیادی دارند، می تواند بسیار هزینه بر باشد. همچنین تأخیر در تخلیه کالا می تواند باعث اختلال در زنجیره تأمین شود. برای مثال، تأخیر در تحویل گندم می تواند بر تولید محصولات غذایی و قیمت های بازار تأثیر بگذارد.

هزینه های بالای دموراژ می تواند رقابت پذیری شرکت های حمل و نقل و صاحبان کالا را کاهش دهد. این موضوع به ویژه برای شرکت های کوچک و متوسط چالش برانگیز است.

معافیت های مالیات شرکت های حمل و نقل

علاوه بر معافیت های مذکور در مالیات بر ارزش افزوده، شرکت های  حمل و نقل ممکن است تحت شرایط خاصی از معافیت های مالیاتی دیگری نیز بهره مند شوند. به عنوان مثال، سرمایه گذاری در مناطق کمتر توسعه یافته یا فعالیت های خاص ممکن است منجر به معافیت های مالیاتی شود. برای بهره مندی از این معافیت ها، مشاوره با متخصصان مالیاتی و مراجعه به قوانین مربوطه توصیه می شود.

۴. نکات مهم در محاسبه مالیات شرکت های حمل و نقل

• ثبت و نگهداری دقیق اسناد مالی: شرکت های  حمل و نقل باید اسناد مالی خود را به صورت دقیق و منظم ثبت و نگهداری کنند تا در محاسبه مالیات شرکت های حمل و نقل دچار مشکل نشوند.
• مشاوره با متخصصان مالیاتی: با توجه به پیچیدگی قوانین مالیاتی، استفاده از خدمات مشاوران مالیاتی می تواند به شرکت ها در بهره مندی از معافیت ها و کاهش ریسک های مالیاتی کمک کند.

در نهایت، آگاهی از قوانین مالیاتی و بهره مندی از معافیت های موجود می تواند به بهبود وضعیت مالی شرکت های  حمل و نقل کمک شایانی نماید.

تاثر معافیت های مالیات شرکت های حمل و نقل

معافیت کرایه حمل بار و مسافر از مالیات بر ارزش افزوده به کاهش هزینه های عملیاتی شرکت های حمل و نقل کمک می کند. این موضوع به ویژه برای شرکت های کوچک و متوسط که با حاشیه سود کمتری فعالیت می کنند، بسیار مفید است.

صاحبان کالا از معافیت مالیاتی کرایه حمل بهره مند می شوند، اما باید هزینه های خدمات جانبی مانند صدور بارنامه را همراه با مالیات بر ارزش افزوده پرداخت کنند. این موضوع می تواند بر هزینه های کلی حمل و نقل تأثیر بگذارد.

همچنین مشمولیت خدمات جانبی به مالیات بر ارزش افزوده به افزایش درآمدهای مالیاتی دولت کمک می کند. این درآمدها می تواند برای بهبود زیرساخت های حمل و نقل و گمرکی استفاده شود.