مدیران شرکت ها برای حفظ سلامت مالی، اعتبار سازمان و جلوگیری از مشکلات حقوقی، باید به تمامی جوانب مالیات توجه ویژه ای داشته باشند. مالیات یکی از اجزای اصلی هزینه های شرکت ها است که بی توجهی به آن می تواند خسارات جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد. در این مقاله از رایان محاسبان، با تمرکز بر مالیات شرکت ها در ایران و جزئیات مرتبط با هر نوع مالیات، تلاش می کنیم اطلاعات جامعی در اختیار مدیران قرار دهیم.
درک کلی از چارچوب مالیات شرکت ها، انواع مالیات ها و نحوه محاسبه آن ها برای مدیران ضروری است؛ مدیران باید بدانند که تصمیمات تجاری آن ها چه تاثیری بر تعهدات مالیاتی شرکت دارد.
همچنین مدیران شرکت ها باید بدانند که برنامه ریزی مالیاتی بلندمدت می تواند به کاهش تعهدات مالیاتی و افزایش سودآوری شرکت کمک کند و همکاری با حسابداران و مشاوران مالی برای مدیریت موثر مسائل مالیاتی بسیار مهم است.
آنچه مدیران نیاز نیست درباره مالیات شرکت ها بدانند!
در حالی که آشنایی مدیران با مالیات شرکت ها برای مدیریت صحیح کسب وکار بسیار مهم است، برخی از جزئیات فنی و تخصصی ممکن است نیاز به دانش عمیق نداشته باشند. در واقع، تمرکز اصلی مدیران باید بر روی درک کلی از چارچوب مالیاتی، برنامه ریزی مالیاتی بلندمدت و همکاری با متخصصان مالی باشد.
چه مواردی از مالیات است که مدیران لزوماً نیازی به دانستن جزئیات آن ندارند؟
- تفسیر دقیق مالیات شرکت ها و مقررات پیچیده مالیاتی، کاری است که معمولاً بر عهده متخصصان مالی و حسابداران قرار دارد.
- محاسبات دقیق مالیات، شامل محاسبه نرخ های مالیاتی مختلف، استهلاک دارایی ها و سایر محاسبات فنی، نیازمند دانش تخصصی حسابداری است.
- رویه های پیچیده مربوط به اظهارنامه های مالیاتی، رسیدگی به پرونده های مالیاتی و سایر امور مرتبط با مالیات، معمولاً توسط متخصصان مالی انجام می شود.
- مالیات شرکت ها به طور مرتب تغییر می کنند و مدیران لزوماً نیازی به دنبال کردن همه این تغییرات در سطح جزئی ندارند.
انواع مالیات شرکت ها
مالیات، سهمی از درآمد یا دارایی است که افراد یا شرکت ها ملزم به پرداخت آن به دولت هستند. در ایران، منابع اصلی مالیات شامل مالیات بر درآمد، مالیات بر ارزش افزوده، مالیات بر حقوق و مالیات بر املاک و مستغلات می شود. دولت از این منابع برای توسعه زیرساخت ها، ارائه خدمات عمومی و تأمین هزینه های جاری استفاده می کند.
مالیات بر درآمد شرکت ها
طبق ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم ایران، نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی معادل ۲۵ درصد سود خالص سالیانه است. سود خالص شرکت ها پس از کسر هزینه های قابل قبول مالیاتی محاسبه می شود. هزینه های قابل قبول بر اساس ماده ۱۴۸ قانون مالیات های مستقیم شامل هزینه هایی است که مستقیماً در ارتباط با فعالیت شرکت بوده و مدارک آن ثبت و تأیید شده است، برخی از این هزینه ها عبارتند از:
- هزینه حقوق و دستمزد
- هزینه مواد اولیه و مصرفی
- هزینه استهلاک دارایی ها
- هزینه های اداری و عمومی
- هزینه های تحقیق و توسعه
- هزینه های مالی (مانند بهره بانکی)
- …
مثال: شرکتی در سال مالی خود 100 میلیارد تومان درآمد داشته و هزینه های قابل قبول آن 70 میلیارد تومان بوده است. در این صورت سود خالص شرکت 30 میلیارد تومان خواهد بود و مالیات قابل پرداخت برابر با 25 درصد آن یعنی 7.5 میلیارد تومان خواهد بود.
مدیران شرکت ها دقت داشته باشند که ارائه اظهارنامه مالیاتی سالانه حداکثر تا چهار ماه پس از پایان سال مالی؛ در این اظهارنامه باید تمام درآمدها، هزینه ها، سود و زیان شرکت به طور دقیق و شفاف گزارش شود، عدم ارائه اظهارنامه یا ارائه اظهارنامه خلاف واقع، مشمول جریمه های سنگین خواهد شد.
بر اساس ماده 192 قانون مالیات های مستقیم، جریمه عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی برای اشخاص حقوقی (شرکت ها) ، 30 درصد مالیات متعلق است، به این معنی که شرکت علاوه بر مالیاتی که باید پرداخت می کرد، باید 30 درصد این مبلغ را نیز به عنوان جریمه پرداخت کند.
مثال: فرض کنید شرکت الف باید 100 میلیون تومان مالیات پرداخت کند اما اظهارنامه خود را ارائه نداده است. در این صورت، علاوه بر 100 میلیون تومان مالیات، باید 30 میلیون تومان نیز به عنوان جریمه پرداخت کند!
مالیات بر ارزش افزوده (VAT)شرکت ها
مالیات بر ارزش افزوده (VAT) یکی از مهم ترین مالیات های غیرمستقیم است که بر تمامی مراحل تولید، توزیع و فروش کالاها و خدمات اعمال می شود و مدیرانی که می خواهند مالیات شرکت ها را بدانند باید کاملا با آن آشنا باشند.
طبق قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب ۱۳۸۷، نرخ استاندارد این مالیات ۹ درصد از قیمت نهایی کالا یا خدمات است. البته برای برخی کالاها و خدمات، نرخ های کمتری یا حتی معافیت از مالیات در نظر گرفته شده است.
تمامی شرکت هایی که مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده هستند، موظف به ثبت نام در سامانه مالیاتی و دریافت شناسه ملی مالیاتی هستند. این شناسه برای انجام کلیه امور مالیاتی از جمله صدور فاکتور، ارائه اظهارنامه و پرداخت مالیات مورد نیاز است، محاسبه مالیات بر ارزش افزوده بر اساس صورت حساب های فروش و خرید شرکت انجام می شود. در واقع، شرکت ها موظف هستند مالیات دریافتی از مشتریان را از مالیات پرداختی به تامین کنندگان کسر کرده و مابه التفاوت را به حساب دولت واریز کنند.
مثال: شرکتی در یک دوره مالی 100 میلیون تومان کالا فروخته است و مالیات دریافتی از مشتریان 9 میلیون تومان (9 درصد) بوده است. همچنین این شرکت در همین دوره 80 میلیون تومان کالا از تامین کنندگان خریداری کرده است و مالیات پرداختی به تامین کنندگان 7.2 میلیون تومان بوده است. در این صورت، مالیات قابل پرداخت به دولت برابر با 1.8 میلیون تومان (9 میلیون تومان – 7.2 میلیون تومان) خواهد بود.
مدیران در نظر داشته باشند که تمام شرکت ها موظف هستند هر سه ماه یکبار، اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده خود را به صورت الکترونیکی در سامانه مالیاتی ارائه دهند. در این اظهارنامه، باید اطلاعات مربوط به فروش، خرید، مالیات دریافتی، مالیات پرداختی و سایر اطلاعات مرتبط به صورت دقیق و کامل ثبت شود.
عدم ارائه اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده یا پرداخت دیرهنگام مالیات، مشمول جریمه خواهد شد. طبق قانون، جریمه عدم ارائه اظهارنامه یا پرداخت دیرهنگام برابر با 2 درصد مبلغ مالیات پرداخت نشده به ازای هر ماه تأخیر است.
در مثال قبلی، اگر شرکت مذکور اظهارنامه خود را یک ماه دیرتر ارائه دهد، باید علاوه بر 1.8 میلیون تومان مالیات، 36 هزار تومان (2 درصد از 1.8 میلیون تومان) نیز به عنوان جریمه پرداخت کند و اگر دیرتر پرداخت کند این عدد بیشتر و بیشتر خواهد شد!
در این میان مدیران شرکت ها باید مطلع باشند که برخی کالاها و خدمات از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند و برخی دیگر مشمول نرخ صفر هستند، بنابراین مدیران بایستی در این زمینه از مشاوران خبره مالیاتی کمک بگیرند تا مالیات اضافه پرداخت نکنند و از حداکثر بخشودگی ها و معافیت ها بهره مند شوند!
همچنین نکته مهم دیگر این است که شرکت ها می توانند مالیات ورودی پرداخت شده را به عنوان اعتبار مالیاتی منظور کرده و از مالیات خروجی کسر کنند.
همانطور که متوجه شدید، قوانین مالیات بر ارزش افزوده بسیار پیچیده هستند و تفسیر آنها نیازمند دانش تخصصی است. بنابراین، توصیه می شود که شرکت ها برای محاسبه دقیق مالیات و استفاده از بهترین روش های مالیاتی، از مشاوره متخصصان مالیاتی استفاده کنند.
مالیات بر حقوق کارکنان شرکت ها
قوانین مالیات شرکت ها را بررسی می کنیم ، طبق ماده 86 قانون مالیات های مستقیم، کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که به اشخاص دیگر حقوق یا مزایایی پرداخت می کنند، مکلفند مالیات متعلق را از آن حقوق و مزایا کسر و به حساب خزانه داری کل کشور واریز نمایند.
نرخ مالیات بر حقوق به صورت پلکانی و بر اساس میزان درآمد ماهانه تعیین می شود:
- تا سقف 7 میلیون تومان در ماه: معاف از مالیات
- بین 7 تا 14 میلیون تومان در ماه: 10 درصد مازاد بر 7 میلیون تومان
- بیش از 14 میلیون تومان در ماه: 20 درصد مازاد بر 14 میلیون تومان
برای محاسبه مالیات بر حقوق، ابتدا باید درآمد مشمول مالیات فرد را مشخص کرد. درآمد مشمول مالیات شامل کلیه حقوق، مزایا، پاداش ها و سایر پرداخت هایی است که به کارمند پرداخت می شود. سپس بر اساس نرخ های تعیین شده، مالیات قابل پرداخت محاسبه می شود.
مثال: کارمندی ماهانه 12 میلیون تومان حقوق دریافت می کند. محاسبه مالیات بر حقوق این کارمند به شرح زیر خواهد بود:
- مبلغ معاف از مالیات: 7 میلیون تومان
- مبلغ مشمول مالیات: 12 میلیون تومان – 7 میلیون تومان = 5 میلیون تومان
- مالیات قابل پرداخت: 5 میلیون تومان * 10% = 500 هزار تومان
بنابراین، کارفرما موظف است ماهانه مبلغ 500 هزار تومان را به عنوان مالیات از حقوق این کارمند کسر و به حساب دولت واریز نماید.
کارفرما باید مالیات کسر شده را در موعد مقرر به حساب خزانه داری کل کشور واریز نماید و هر ماه لیست کاملی از کارکنان خود و مالیات کسر شده از حقوق آنها را به سازمان امور مالیاتی ارائه دهد، عدم رعایت قوانین مالیات بر حقوق و عدم پرداخت به موقع مالیات، مشمول جریمه های مالیاتی سنگینی خواهد بود. این جریمه ها شامل جریمه تأخیر در پرداخت، جریمه عدم ارائه لیست مالیاتی و جریمه های دیگر است. شاید بخواهید بدانید در قوانین مالیات شرکت ها این جریمه چقدر است؟
طبق ماده 197 قانون مالیات های مستقیم، در صورتی که کارفرما لیست مالیات حقوق کارکنان خود را در موعد مقرر به سازمان امور مالیاتی تسلیم نکند، مشمول جریمه ای معادل 2 درصد از کل حقوق پرداختي در آن دوره خواهد شد.
و در صورتی که کارفرما مالیات کسر شده از حقوق کارکنان را در موعد مقرر به حساب خزانه داری واریز نکند، مشمول جریمه دیرکرد خواهد شد. نرخ این جریمه معمولاً به صورت درصد مشخصی از مبلغ مالیات معوقه به ازای هر ماه تأخیر محاسبه می شود.
مالیات بر عایدی سرمایه شرکت ها
در مالیات شرکت ها ، مالیات بر عایدی سرمایه، رقمی است که بر سود حاصل از فروش دارایی های سرمایه ای اعمال می شود. در ایران، این مالیات بر سود حاصل از فروش سهام، اوراق بهادار، املاک و مستغلات، ماشین آلات و تجهیزات و سایر دارایی های سرمایه ای که توسط شرکت ها نگهداری می شوند، اعمال می شود.
نرخ مالیات بر عایدی سرمایه در ایران متغیر است و به عوامل مختلفی از جمله نوع دارایی، مدت زمان نگهداری دارایی، و نوع شرکت بستگی دارد. مجلس شورای اسلامی در طرح جدید مالیاتی، تغییرات قابل توجهی در نحوه محاسبه مالیات بر عایدی سرمایه ایجاد کرده است. این تغییرات به طور مستقیم بر دارایی هایی مانند املاک، خودرو، طلا، ارز و جواهرات تأثیر می گذارد.
جدول خلاصه نرخ های مالیات بر عایدی سرمایه طبق طرح جدید مجلس :
| نوع دارایی | مدت نگهداری | نرخ مالیات بر عایدی سرمایه (%) |
| املاک | کمتر از یک سال | 40 |
| املاک | بیش از یک سال (تا سال دوازدهم) | 40 – (تعداد سال نگهداری – 1) |
| املاک | از سال دوازدهم به بعد | 4 |
| اراضی بایر | هر مدت | 40 |
| خودرو | کمتر از یک سال | 30 |
| خودرو | بیش از یک سال (تا سال چهارم) | 30 – 10تعداد سال نگهداری |
| خودرو | از سال چهارم به بعد | 0 |
| طلا، ارز، جواهرات | کمتر از یک سال | 30 |
| طلا، ارز، جواهرات | بین یک تا دو سال | 20 |
| طلا، ارز، جواهرات | بیش از دو سال | 10 |
سود حاصل از فروش دارایی برابر است با تفاوت بین قیمت فروش و قیمت خرید به علاوه هرگونه هزینه مرتبط با خرید و فروش.
تصور کنید شرکتی یک قطعه زمین را به قیمت 10 میلیارد تومان خریداری کرده و پس از 5 سال آن را به قیمت 20 میلیارد تومان به فروش رسانده است. زمین (طبق جدول، زمین جزو املاک محسوب می شود.)
سود = قیمت فروش – قیمت خرید = 20,000,000,000 – 10,000,000,000 = 10,000,000,000 تومان
از آنجایی که زمین بیش از یک سال نگهداری شده، باید نرخ مالیات را بر اساس فرمول 40 – (تعداد سال نگهداری – 1) محاسبه کنیم.
نرخ مالیات = 40 – (5 – 1) = 36%
محاسبه مالیات قابل پرداخت: مالیات = سود * نرخ مالیات = 10,000,000,000 * 36% = 3,600,000,000 تومان
بنابراین، شرکت باید مبلغ 3,600,000,000 تومان را به عنوان مالیات بر عایدی سرمایه پرداخت کند.
معافیت ها و تخفیف ها در مالیات شرکت ها که مدیران باید بدانند
برخی شرکت ها می توانند از معافیت های مالیاتی و تخفیف های مالیاتی خاصی بهره مند شوند. این مزایا معمولاً برای تشویق فعالیت های خاص اقتصادی، سرمایه گذاری در مناطق کمتر توسعه یافته یا حمایت از صنایع دانش بنیان در نظر گرفته می شود.
- شرکت های دانش بنیان: این شرکت ها که در زمینه تحقیق و توسعه فعالیت می کنند، از مزایای متعددی مانند معافیت از مالیات بر درآمد، معافیت از حقوق گمرکی برای واردات تجهیزات و مواد اولیه و همچنین تسهیلات مالی برخوردار هستند.
- شرکت های فعال در مناطق آزاد: شرکت هایی که در مناطق آزاد تجاری-صنعتی مستقر هستند، از معافیت های مالیاتی گسترده ای مانند معافیت از مالیات بر درآمد، مالیات بر ارزش افزوده و حقوق گمرکی برخوردار هستند. هدف از این معافیت ها، جذب سرمایه گذاری خارجی و توسعه اقتصادی مناطق آزاد است.
- شرکت های تولیدی: برخی از شرکت های تولیدی که در بخش های مشخصی مانند صنایع کوچک و متوسط، صنایع دستی و صنایع تبدیلی فعالیت می کنند، ممکن است از معافیت های مالیاتی یا کاهش نرخ مالیات برخوردار شوند.
- شرکت های فعال در بخش های خاص: شرکت هایی که در بخش های اولویت دار اقتصاد مانند انرژی های تجدیدپذیر، کشاورزی، فناوری اطلاعات و ارتباطات فعالیت می کنند، ممکن است از حمایت های مالیاتی برخوردار شوند.
- مناطق کمتر توسعه یافته: شرکت هایی که در مناطق کمتر توسعه یافته کشور سرمایه گذاری می کنند، ممکن است از معافیت های مالیاتی و تسهیلات دیگری برخوردار شوند. هدف از این سیاست ها، ایجاد توازن در توسعه مناطق مختلف کشور است.
- سرمایه گذاری در ماشین آلات و تجهیزات: در برخی موارد، شرکت هایی که در خرید ماشین آلات و تجهیزات جدید سرمایه گذاری می کنند، ممکن است از معافیت های مالیاتی بر ارزش افزوده یا مالیات بر واردات برخوردار شوند.
- سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه: شرکت هایی که در فعالیت های تحقیق و توسعه سرمایه گذاری می کنند، ممکن است از معافیت های مالیاتی بر هزینه های تحقیق و توسعه برخوردار شوند.
- معافیت از مالیات بر ارزش افزوده: برخی از کالاها و خدمات از مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند.
- تخفیف در نرخ مالیات: در برخی موارد، نرخ مالیات برای برخی از شرکت ها یا برخی از انواع درآمد کاهش می یابد.
- مشوق های مالیاتی: دولت ممکن است مشوق های مالیاتی خاصی را برای تشویق رفتارهای خاص اقتصادی مانند سرمایه گذاری در بخش های خاص یا ایجاد اشتغال ارائه دهد.
شرایط استفاده از معافیت ها و تخفیف ها
- نوع فعالیت: شرکت باید در فعالیت مشخصی که مشمول معافیت است، فعالیت کند.
- محدوده زمانی: معافیت ها معمولاً برای مدت زمان مشخصی معتبر هستند.
- سرمایه گذاری حداقل: ممکن است برای بهره مندی از معافیت، شرکت ملزم به انجام سرمایه گذاری حداقل باشد.
- ایجاد اشتغال: برخی از معافیت ها مشروط به ایجاد اشتغال است.
بهترین راهکارها برای مدیریت مالیات شرکت ها
همکاری با مشاوران مالیاتی حرفه ای
مشاوران مالیاتی با دانش و تجربه خود می توانند به شرکت ها کمک کنند تا از تفسیرهای نادرست مالیات شرکت ها جلوگیری کرده و از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری کنند، همچنین مشاوران مالیاتی با شناسایی معافیت ها و تخفیف های مالیاتی قابل اعمال بر فعالیت شرکت، به کاهش بار مالیاتی کمک می کنند.
حرفه ای های مالیاتی می توانند برنامه های مالیاتی بلندمدت و کوتاه مدتی را برای شرکت طراحی کنند تا به این ترتیب شرکت بتواند برای پرداخت مالیات برنامه ریزی کرده و از تعهدات مالی خود به موقع آگاه باشد.
استفاده از نرم افزارهای مالیات شرکت ها
نرم افزارهای مالیاتی با استفاده از الگوریتم های پیچیده، محاسبات مالیاتی را با دقت بالا انجام می دهند و از بروز خطاهای انسانی جلوگیری می کنند؛ این نرم افزارها به صورت خودکار اطلاعات مالی شرکت را ثبت و نگهداری می کنند و در نتیجه، دسترسی به اطلاعات مالیاتی را آسان تر می کنند همچنین نرم افزارهای مالیاتی می توانند گزارش های مالیاتی مورد نیاز سازمان امور مالیاتی را به صورت خودکار تولید کنند.
نکته بسیار مهم برای مدیران شرکت ها : به یاد داشته باشید صرف خرید بهترین نرم افزار حسابداری، مشکلات مالی و مالیاتی شرکت شما را حل نخواهد کرد، استقرار نرم افزار حسابداری بصورت حرفه ای و مطابق با نیازهای خاص شرکت شما و انتقال اطلاعات و داده ها و سوابق مالی شما به نرم افزار خریداری شده توسط حرفه ای های این حوزه است که می تواند نرم افزار خریداری شده شما را به کارایی کامل برساند، ما در رایان محاسبان، تخصص بالایی در استقرار نرم افزارهای پیچیده حسابداری و انتقال اطلاعات مالی و سوابق مالیاتی شرکت ها به نرم افزارهای محبوب و تخصصی حسابداری داریم.
بودجه بندی برای پرداخت مالیات
پیش بینی هزینه ها و اختصاص بخشی از بودجه شرکت به پرداخت مالیات، به شرکت کمک می کند تا در زمان پرداخت با مشکل کمبود نقدینگی مواجه نشود، با تعیین یک بودجه مشخص برای پرداخت مالیات، شرکت می تواند هزینه های خود را بهتر کنترل کرده و از پرداخت هزینه های اضافی جلوگیری کند.
بروزرسانی اطلاعات مالیاتی
شرکت ها باید به طور مرتب از تغییرات قوانین و مقررات مالیاتی آگاه باشند تا بتوانند برنامه های مالیاتی خود را متناسب با این تغییرات تنظیم کنند. برای کسب اطلاعات دقیق و به روز در مورد قوانین مالیاتی، باید از منابع معتبر مانند سایت سازمان امور مالیاتی و مشاوران مالیاتی استفاده کرد.
مستندسازی دقیق معاملات
داشتن مستندات دقیق از تمام معاملات مالی شرکت، به شرکت کمک می کند تا در صورت بروز هرگونه اختلاف با سازمان امور مالیاتی، بتواند از خود دفاع کند، مستندات دقیق به حسابرسان کمک می کند تا به سرعت و دقت به بررسی اطلاعات مالی شرکت بپردازند.
آموزش پرسنل
آموزش پرسنل در زمینه مالیات شرکت ها و اهمیت آن، باعث می شود تا همه کارکنان شرکت در حفظ اطلاعات مالی و رعایت قوانین مالیاتی مشارکت داشته باشند.
همکاری با حسابرسان
حسابرسان با انجام بررسی های مستقل از اطلاعات مالی شرکت، به شناسایی و رفع مشکلات احتمالی کمک می کنند.
و در نهایت به یاد داشته باشید، مالیات نه تنها یک هزینه اجتناب ناپذیر، بلکه یک فرصت برای برنامه ریزی و مدیریت بهتر منابع مالی سازمان است. با مدیریت هوشمندانه مالیات، نه تنها به تعهدات قانونی خود عمل می کنید، بلکه به رشد و توسعه پایدار سازمان خود نیز کمک خواهید کرد.
