مالیات پزشکان در ایران: راهنمای جامع 1404

آیا می‌دانید در سال ۱۴۰۴، پزشکانی که درآمد سالانه آنها بیش از ۶۰۰ میلیون تومان باشد، مشمول پرداخت مالیات می‌شوند؟ آیا از آخرین تغییرات قانونی در مورد مالیات پزشکان مطلع هستید؟ چگونه می‌توانید با رعایت قوانین، مالیات خود را بهینه‌سازی کنید؟

این مقاله از رایان محاسبان به تمامی این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد و راهنمای جامعی برای پزشکان در مواجهه با نظام مالیاتی ایران ارائه می‌کند. از محاسبه دقیق مالیات تا معافیت‌های مالیاتی قانونی و راهکارهای کاهش بار مالیاتی، تمام آنچه یک پزشک باید درباره مالیات بداند را در اینجا خواهید یافت.

با درک صحیح از قوانین مالیاتی، نه تنها از جرائم مالیاتی در امان می‌مانید، بلکه می‌توانید با استفاده از معافیت‌ها و مشوق‌های قانونی، مالیات خود را به حداقل برسانید، پس چند دقیقه با ما همراه باشید.

چرا مالیات پزشکان اهمیت دارد؟

پزشکان در ایران، چه به صورت مستقل در مطب ها و کلینیک ها فعالیت کنند و چه به عنوان حقوق بگیر در بیمارستان های دولتی یا خصوصی مشغول باشند، مشمول پرداخت مالیات هستند. این موضوع از ماده 1 قانون مالیات های مستقیم نشأت می گیرد که هر شخص حقیقی یا حقوقی با درآمد در ایران را ملزم به پرداخت مالیات می کند.

با توجه به درآمد قابل توجه برخی پزشکان، به ویژه متخصصان و جراحان، سازمان امور مالیاتی کشور در سال های اخیر نظارت دقیق تری بر این گروه اعمال کرده است. این نظارت شامل الزام به استفاده از دستگاه های کارتخوان متصل به سامانه مالیاتی، ارائه اظهارنامه های دقیق و بررسی اسناد مالی است.

یکی از دلایل اصلی تمرکز دولت بر مالیات پزشکان، تلاش برای ایجاد عدالت مالیاتی است. در حالی که بسیاری از کارمندان و حقوق بگیران به صورت خودکار مالیات خود را از طریق کسر از حقوق پرداخت می کنند، برخی پزشکان با فعالیت مستقل ممکن است به دلیل عدم شفافیت در ثبت درآمدها، مالیات کمتری نسبت به درآمد واقعی خود بپردازند. این موضوع در سال های گذشته بحث های زیادی درباره فرار مالیاتی در جامعه پزشکی ایجاد کرده است، هرچند باید تأکید کرد که این مسئله به همه پزشکان تعمیم داده نمی شود و بسیاری از آن ها با رعایت کامل قوانین، نقش خود را در نظام مالیاتی ایفا می کنند.

انواع مالیات پزشکان

پزشکان بسته به نوع فعالیتشان، مشمول انواع مختلفی از مالیات می شوند. این مالیات ها به دو دسته اصلی تقسیم می شوند: مالیات بر درآمد و مالیات تکلیفی. در ادامه، هر یک از این موارد را با جزئیات بررسی می کنیم.

مالیات بر درآمد

مالیات بر درآمد، اصلی ترین نوع مالیات پزشکان است. این مالیات بر اساس سود خالص (درآمد منهای هزینه های قابل قبول) محاسبه می شود و نرخ آن طبق ماده 131 قانون مالیات های مستقیم به صورت پلکانی اعمال می شود. در سال 1404، نرخ های مالیاتی پلکانی به شرح زیر است:

• تا سقف 600 میلیون تومان درآمد سالانه: معاف از مالیات
• از 600 میلیون تا 1.2 میلیارد تومان: 15 درصد
• از 1.2 میلیارد تا 2.4 میلیارد تومان: 20 درصد
• بیش از 2.4 میلیارد تومان: 25 درصد

این نرخ ها برای اشخاص حقیقی اعمال می شود. اما اگر پزشک به صورت حقوقی (مثلاً از طریق تأسیس کلینیک یا شرکت) فعالیت کند، مالیات بر درآمد با نرخ ثابت 25 درصد محاسبه می شود، بدون توجه به میزان درآمد.

برای محاسبه مالیات بر درآمد، پزشکان باید تمامی درآمدهای خود از منابع مختلف مانند ویزیت بیماران، انجام اعمال جراحی، خدمات پاراکلینیک (مانند سونوگرافی یا رادیولوژی) و قراردادهای همکاری با بیمارستان ها را ثبت کنند. هزینه های قابل قبول مانند اجاره مطب، حقوق کارکنان، خرید تجهیزات پزشکی و هزینه های آب، برق و تلفن نیز از درآمد کسر می شود تا سود مشمول مالیات پزشکان تعیین گردد.

مالیات تکلیفی

مالیات تکلیفی نوعی مالیات است که توسط مراکز درمانی یا سازمان های بیمه گر از حق الزحمه پزشکان کسر و به سازمان امور مالیاتی واریز می شود. بر اساس قانون بودجه سال های اخیر، تمامی مراکز درمانی اعم از دولتی، خصوصی یا خیریه موظف اند 10 درصد از حق الزحمه پزشکان را به عنوان مالیات تکلیفی کسر کنند. این مبلغ تا پایان ماه بعد باید به حساب سازمان امور مالیاتی واریز شود. این مالیات به عنوان پیش پرداخت مالیات بر درآمد پزشک محسوب می شود و در زمان تسلیم اظهارنامه مالیاتی از مالیات نهایی کسر خواهد شد.

نکته مهم این است که اگر پزشکی به صورت مستقل فعالیت کند و مستقیماً از بیماران وجه دریافت کند، مالیات تکلیفی به او تعلق نمی گیرد، اما همچنان موظف است درآمد خود را در اظهارنامه مالیاتی گزارش دهد.

آیا پزشکان شاغل در بیمارستان های دولتی یا خصوصی مشمول مالیات تکلیفی می شوند؟

پزشکان شاغل در بیمارستان های دولتی، خصوصی یا مراکز درمانی تحت پوشش بیمه، مشمول مالیات تکلیفی هستند. بر اساس قانون بودجه 1404، این مراکز موظفند 10% از حق الزحمه پزشکان را به عنوان پیش پرداخت مالیاتی کسر و به سازمان امور مالیاتی واریز کنند.

تفاوت مالیات پزشکان مستقل و حقوق بگیر

پزشکان مستقل (صاحب مطب/کلینیک): مالیات پزشکان بر اساس درآمد خالص (درآمد منهای هزینه های قابل قبول) با نرخ های پلکانی (تا 25%) محاسبه می شود. آنها موظف به ثبت تراکنش ها با پایانه فروشگاهی (POS) و ارائه اظهارنامه مالیاتی هستند.

پزشکان شاغل در بیمارستان ها: مالیات تکلیفی (10%) از سوی بیمارستان کسر می شود. اگر حقوق ثابت دریافت کنند، مالیات آنها مانند سایر حقوق بگیران به صورت ماهانه محاسبه می شود. در صورت دریافت حق الزحمه جداگانه (مثلاً برای عمل جراحی)، همان 10% اعمال می شود.

نکته مهم: مالیات تکلیفی پیش پرداخت محسوب می شود و در پایان سال، پزشک باید اظهارنامه مالیاتی ارائه دهد تا مالیات نهایی محاسبه و مابه تفاوت آن پرداخت یا استرداد شود.

 مالیات پزشکان مقیم خارج از ایران (با درآمد داخلی)

سوال کاربران: “اگر پزشکی مقیم خارج باشد اما در ایران مطب یا درآمد داشته باشد، آیا مشمول مالیات پزشکان ایران می شود؟”

بر اساس قانون مالیات های مستقیم ایران، هر فرد (حقیقی یا حقوقی) که در ایران درآمد داشته باشد، مشمول مالیات است، صرف نظر از محل اقامت. اگر پزشک مقیم خارج باشد ولی مطب یا قرارداد درمانی در ایران داشته باشد، درآمدهای حاصل از ایران مشمول مالیات است.

اگر تابعیت ایرانی داشته باشد، تمام درآمدهای جهانی (حتی خارج از ایران) مشمول مالیات پزشکان است، مگر اینکه اقامت مالیاتی خود را به کشور دیگری منتقل کرده باشد. پزشکان مقیم خارج باید اظهارنامه مالیاتی خود را از طریق سامانه مالیات بر درآمد ارائه دهند.

نکته مهم: پزشکانی که بیش از 6 ماه در سال خارج از ایران هستند، ممکن است مشمول معافیت مالیاتی دوگانه (بر اساس توافقنامه های بین المللی) شوند.

 نحوه محاسبه مالیات برای پزشکان با چندین محل فعالیت (مطب، بیمارستان، کلینیک)

سوال پزشکان: “اگر من هم مطب شخصی داشته باشم، هم در بیمارستان کار کنم، مالیاتم چگونه محاسبه می شود؟” در این حالت، کل درآمدهای پزشک از تمام منابع جمع آوری و مالیات به صورت تجمعی محاسبه می شود.

درآمد مطب شخصی: درآمد حاصل از ویزیت، جراحی، خدمات پاراکلینیک. سپس کسر هزینه های قابل قبول (اجاره، حقوق پرسنل، تجهیزات).

درآمد از بیمارستان/کلینیک: مالیات تکلیفی 10% از حق الزحمه کسر می شود.

درآمد خالص پس از کسر هزینه ها به درآمد کل اضافه می شود. حالا کل درآمد سالانه با نرخ پلکانی مالیات (تا 25%) محاسبه می شود. مالیات تکلیفی پرداختی از مالیات نهایی کسر می شود.

مثال:

• درآمد مطب: 1 میلیارد تومان (با کسر هزینه ها: 800 میلیون تومان سود)
• درآمد بیمارستان: 500 میلیون تومان (مالیات تکلیفی 10% = 50 میلیون تومان)
• کل درآمد مشمول مالیات: 800 + 500 = 1.3 میلیارد تومان
• مالیات نهایی (طبق نرخ های پلکانی) مثلاً 200 میلیون تومان
• مالیات قابل پرداخت: 200 – 50 (تکلیفی) = 150 میلیون تومان

 مالیات درآمدهای غیرمستقیم پزشکان (مشاوره آنلاین، حق امضا، درآمد فضای مجازی)

سوال کاربران: “آیا درآمد پزشکان از مشاوره آنلاین، ویزیت تلفنی یا تولید محتوا در اینستاگرام مشمول مالیات پزشکان است؟”

بله، هرگونه درآمد پزشکان (حتی غیرحضوری) مشمول مالیات است.

انواع درآمدهای غیرمستقیم مشمول مالیات پزشکان:

• مشاوره های آنلاین (تلگرام، اینستاگرام، اسکایپ)
• حق امضا (تأییدیه های پزشکی برای شرکتها)
• درآمد از تولید محتوا (کلیپ های آموزشی، همکاری با رسانه ها)
• فیزیوتراپی یا روانشناسی آنلاین

این درآمدها باید در بخش درآمدهای متفرقه اظهارنامه مالیاتی ثبت شوند. اگر درآمد از طریق درگاه پرداخت الکترونیک دریافت شود، سازمان مالیاتی می تواند آن را ردیابی کند. در صورت عدم گزارش، ممکن است جریمه مالیاتی (30% مالیات متعلقه) اعمال شود.

الزامات قانونی برای پزشکان در سال 1404

در سال های اخیر، سازمان امور مالیاتی با هدف افزایش شفافیت مالی، الزامات جدیدی برای پزشکان وضع کرده است. این الزامات شامل موارد زیر می شود:

استفاده از پایانه های فروشگاهی

از سال 1398، تمامی پزشکان، پیراپزشکان، داروسازان و دامپزشکان موظف به استفاده از پایانه های فروشگاهی (دستگاه های POS متصل به سامانه مالیاتی) شده اند. این دستگاه ها تراکنش های مالی را مستقیماً به سازمان امور مالیاتی گزارش می دهند و از این طریق، امکان نظارت بر درآمدهای پزشکان فراهم می شود. عدم استفاده از این دستگاه ها مشمول جریمه ای معادل 2 درصد از کل تراکنش های ثبت نشده یا 2 میلیون تومان (هر کدام که بیشتر باشد) است.

ارائه اظهارنامه مالیاتی

پزشکان موظف اند اظهارنامه مالیاتی عملکرد خود را تا پایان خردادماه هر سال برای سال مالی گذشته تسلیم کنند. برای مثال، اظهارنامه عملکرد سال 1403 باید تا 31 خرداد 1404 ارائه شود. در این اظهارنامه، پزشک باید تمامی درآمدها و هزینه های خود را به صورت دقیق گزارش دهد. اگر پزشک به صورت حقوقی فعالیت می کند، این مهلت تا پایان تیرماه تمدید می شود.

نگهداری دفتر درآمد و هزینه

پزشکان مستقل باید دفتر درآمد و هزینه داشته باشند که توسط حوزه مالیاتی مهر و امضا شده باشد. در این دفتر، تمامی درآمدها (مانند ویزیت، خدمات پاراکلینیک و قراردادهای بیمه ای) و هزینه ها (مانند اجاره، حقوق کارکنان و خرید تجهیزات) به صورت روزانه ثبت می شود. این دفتر باید مرتب، بدون قلم خوردگی و با اسناد معتبر باشد تا در زمان رسیدگی مالیاتی مورد قبول واقع شود.

معافیت های مالیاتی برای پزشکان

یکی از موضوعات جذاب برای پزشکان، معافیت های مالیاتی است که می تواند بار مالیات پزشکان را کاهش دهد. در سال 1404، برخی از مهم ترین معافیت ها عبارت اند از:

معافیت پایه سالانه

همان طور که اشاره شد، درآمد سالانه تا سقف 600 میلیون تومان از مالیات پزشکان معاف است. این معافیت برای همه اشخاص حقیقی، از جمله پزشکان، اعمال می شود و به ویژه برای پزشکانی که درآمدهای متوسطی دارند، بسیار مفید است.

معافیت برای فعالیت در مناطق محروم

بر اساس ماده 139 قانون مالیات های مستقیم، پزشکانی که در مناطق محروم یا روستاهای فاقد امکانات پزشکی کافی فعالیت می کنند، از پرداخت مالیات معاف هستند. فهرست این مناطق توسط سازمان برنامه و بودجه و وزارت بهداشت تعیین می شود. این معافیت به منظور تشویق پزشکان به ارائه خدمات در مناطق کمتر توسعه یافته طراحی شده است.

معافیت مالیات بر ارزش افزوده

بر اساس ماده 9 قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده، خدمات درمانی، تشخیصی، پیشگیری و توانبخشی از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند. این معافیت شامل خدماتی مانند ویزیت، جراحی، سونوگرافی و آزمایش های پزشکی می شود و یکی از مزایای مهم برای پزشکان و بیماران است.

چالش های مالیات پزشکان

با وجود تلاش های سازمان امور مالیاتی برای ساده سازی فرآیندهای مالیاتی، پزشکان همچنان با چالش هایی مواجه هستند. یکی از این چالش ها، پیچیدگی های سامانه مالیات تکلیفی است. بسیاری از پزشکان گزارش داده اند که ثبت اطلاعات در این سامانه زمان بر و نیازمند دانش فنی است. علاوه بر این، تأخیر در پرداخت های بیمه ای و کسورات غیرمنتظره از حق الزحمه ها می تواند محاسبات مالیاتی را دشوار کند.

چالش دیگر، نظارت شدید بر تراکنش های بانکی است. سازمان امور مالیاتی با بررسی حساب های بانکی پزشکان، سعی در شناسایی درآمدهای پنهان دارد. این موضوع گاهی باعث می شود پزشکانی که به صورت قانونی فعالیت می کنند نیز تحت فشار قرار گیرند، به ویژه اگر اسناد و مدارک کافی برای توجیه تراکنش ها ارائه نکنند.

راهکارهای بهینه سازی مالیات پزشکان

برای کاهش بار مالیات پزشکان و رعایت کامل قوانین، پزشکان می توانند از راهکارهای زیر استفاده کنند:

استفاده از مشاوره مالیاتی تخصصی

مشاوران مالیاتی با تجربه می توانند به پزشکان کمک کنند تا اظهارنامه های خود را به درستی تنظیم کنند، هزینه های قابل قبول مالیاتی را به حداکثر برسانند و از معافیت های قانونی بهره مند شوند. این مشاوره ها به ویژه برای پزشکانی که به صورت حقوقی فعالیت می کنند یا چندین منبع درآمدی دارند، بسیار مفید است.

ثبت دقیق درآمدها و هزینه ها

نگهداری اسناد معتبر و ثبت دقیق درآمدها و هزینه ها، کلید موفقیت در رسیدگی های مالیاتی است. پزشکانی که دفاتر قانونی منظمی دارند و تمامی تراکنش های خود را شفاف ثبت می کنند، کمتر در معرض جریمه یا مالیات علی الرأس قرار می گیرند.

استفاده از نرم افزارهای حسابداری

نرم افزارهای حسابداری مدرن می توانند فرآیند ثبت درآمدها و هزینه ها را ساده تر کنند. این ابزارها به پزشکان کمک می کنند تا گزارش های مالی دقیقی تهیه کنند و در زمان تسلیم اظهارنامه، اطلاعات را به راحتی در سامانه مالیاتی بارگذاری کنند.

جرایم مالیاتی و تبعات عدم رعایت قوانین

عدم رعایت قوانین مالیاتی می تواند تبعات سنگینی برای پزشکان داشته باشد. برخی از جرایم رایج عبارت اند از:

• جریمه عدم استفاده از پایانه فروشگاهی: همان طور که اشاره شد، این جریمه می تواند تا 2 درصد از تراکنش های ثبت نشده یا 2 میلیون تومان باشد.
• جریمه تأخیر در ارائه اظهارنامه: اگر پزشک اظهارنامه خود را در مهلت مقرر ارائه نکند، مشمول جریمه ای معادل 30 درصد مالیات متعلقه می شود که غیرقابل بخشش است.
• جریمه عدم پرداخت مالیات تکلیفی: مراکز درمانی که مالیات تکلیفی پزشکان را کسر یا واریز نکنند، مشمول جریمه ای معادل 20 درصد مبلغ مالیات پرداخت نشده خواهند شد.
• علاوه بر جرایم مالی، عدم رعایت قوانین می تواند منجر به رسیدگی علی الرأس شود، یعنی ممیز مالیاتی بدون توجه به اظهارات پزشک، درآمد و مالیات او را تخمین می زند. این روش معمولاً به ضرر پزشک است، زیرا ممیز ممکن است درآمد را بیش از مقدار واقعی برآورد کند.

مالیات پزشکان چقدر است؟

برای ارائه یک تصویر دقیق از وضعیت مالیات پزشکان در سال 1404، به برخی آمار و ارقام کلیدی اشاره می کنیم:

بر اساس گزارش های سازمان امور مالیاتی، در سال 1403، حدود 70 هزار پزشک عمومی و متخصص در ایران فعالیت می کردند که بیش از 60 درصد آن ها به صورت مستقل (در مطب یا کلینیک) مشغول بودند.

میانگین مالیات پرداختی هر پزشک در تهران در سال 1403 حدود 20 میلیون تومان بوده است، در حالی که برآوردهای سازمان امور مالیاتی نشان می دهد این رقم باید حداقل 30 میلیون تومان باشد.

در سال 1403، مجموع مالیات دریافتی از جامعه پزشکی حدود 2.5 هزار میلیارد تومان بوده است، که نسبت به سال 1398 (700 میلیارد تومان) رشد چشمگیری نشان می دهد.

تخمین زده می شود که حدود 20 درصد از پزشکان به دلیل عدم استفاده از پایانه های فروشگاهی یا ثبت ناقص درآمدها، در سال 1403 مشمول جریمه شده اند.

این ارقام نشان دهنده افزایش نظارت سازمان امور مالیاتی و تلاش برای شفاف سازی درآمدها است، اما همچنان فاصله قابل توجهی بین مالیات پرداختی و مالیات واقعی وجود دارد.

تأثیر بیمه ها بر مالیات پزشکان

سوال پزشکان : آیا حق بیمه های پرداختی توسط پزشکان (مانند بیمه عمر یا تکمیلی) جزو هزینه های قابل قبول مالیاتی محسوب می شود؟ نحوه محاسبه مالیات برای درآمدهای حاصل از قرارداد با سازمان های بیمه گر چگونه است؟

در پاسخ باید بدانید که بیمه ها از دو جنبه بر مالیات پزشکان تأثیر می گذارند: از یک طرف ممکن است جزو هزینه های قابل قبول مالیاتی باشند و از طرف دیگر، درآمدهای حاصل از قرارداد با بیمه ها مشمول مقررات خاصی هستند.

الف) بیمه های پرداختی توسط پزشکان:

1. بیمه تکمیلی درمان:
   1. پرداخت حق بیمه تکمیلی درمان برای خود پزشک و پرسنل مطب، در صورت داشتن قرارداد رسمی، قابل قبول به عنوان هزینه مالیاتی است.
   1. این هزینه باید مستند و مربوط به سال مالی باشد.
2. بیمه عمر و بازنشستگی:
   1. حق بیمه عمر تا سقف مشخصی (معمولاً معادل 10% درآمد مشمول مالیات) قابل قبول است.
   1. بیمه بازنشستگی تکمیلی نیز در همین چارچوب قابل محاسبه است.
3. بیمه مسئولیت حرفه ای:
   1. این نوع بیمه که برای پوشش ریسک های شغلی اخذ می شود، کاملاً به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی پذیرفته می شود.

ب) درآمدهای حاصل از قرارداد با بیمه ها:

1. نحوه محاسبه مالیات:
   1. درآمدهای واریزی از سوی سازمان های بیمه گر (مانند تأمین اجتماعی، بیمه سلامت) مشمول مالیات تکلیفی 10% است.
   1. این مبلغ توسط بیمه کسر و به سازمان امور مالیاتی واریز می شود.
2. ثبت در اظهارنامه:
   1. پزشک باید کل مبلغ دریافتی از بیمه (قبل از کسر مالیات تکلیفی) را در اظهارنامه درج کند.
   1. مالیات تکلیفی پرداخت شده به عنوان پیش پرداخت از مالیات نهایی کسر می شود.
3. هزینه های قابل قبول:
   1. هزینه های مرتبط با ارائه خدمات به بیماران بیمه ای (مانند مواد مصرفی، دستمزد کمک پزشکان) قابل کسر از درآمد است.

این نکات را بدانید :

• پزشکانی که با چند بیمه مختلف قرارداد دارند، باید درآمدهای دریافتی از هرکدام را جداگانه ثبت کنند.
• در صورت تأخیر بیمه در پرداخت حق الزحمه، تاریخ تعلق مالیات، زمان واریز واقعی مبلغ است نه زمان ارائه خدمت.
• معافیت مالیاتی برخی خدمات درمانی (مثلاً خدمات خاص برای بیماران خاص) باید در اظهارنامه ذکر شود.

مثال محاسبه:

• کل دریافتی از بیمه در سال: 800 میلیون تومان
• مالیات تکلیفی کسر شده: 80 میلیون تومان
• هزینه های قابل قبول مرتبط: 300 میلیون تومان
• درآمد مشمول مالیات: 800 – 300 = 500 میلیون تومان
• مالیات متعلقه (طبق نرخ پلکانی): مثلاً 75 میلیون تومان
• مالیات قابل پرداخت: 75 – 80 = (5 میلیون تومان) → قابل استرداد

توصیه ما :

• نگهداری دقیق اسناد پرداخت حق بیمه و فاکتورهای دریافتی از بیمه گران
• تطبیق ماهانه لیست خدمات ارائه شده با پرداخت های واریزی از سوی بیمه
• مشاوره با حسابدار برای بهینه سازی مالیاتی در قراردادهای بیمه ای