می‌توان گفت در کشوری مانند ایران بخش اعظم درآمد دولت از مودیان مالیاتی حاصل می‌شود. مقدار این مالیات با عنوان مالیات بر عملکرد یا مالیات بر درآمد، بر اساس درآمدهای اشخاص حقیقی و حقوقی در طول یک سال مالیاتی محاسبه می‌شود. مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی هر یک دارای قوانین خاص خود هستند که بر اساس آنها مالیات عملکرد آنان محاسبه می‌شود.
در ادامه این مقاله، قصد داریم به بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌های مالیات افراد حقیقی و حقوقی بپردازیم. اگر سوالاتی درباره مالیات افراد حقوقی، نرخ مالیات افراد حقیقی و مسائل مشابه دارید، حتما ادامه این مقاله را مطالعه کنید و برای اطلاعات از خدمات مالیاتی این شرکت به صفحه مربوطه مراجعه کنید.
آشنایی با مفهوم مالیات بر درآمد یا مالیات برعملکرد
آشنایی با مفهوم مالیات بر درآمد یا مالیات بر عملکرد اولین گام در درک سیستم مالیاتی یک کشور است. این نوع مالیات که به عنوان مالیات بر درآمد نیز شناخته می‌شود از تمام افراد حقیقی و حقوقی که در حال انجام فعالیت‌های اقتصادی هستند با درصد مشخصی از درآمد آنان برداشت می‌شود.
از نظر قانونی، افراد و شرکت‌ها در پایان هر سال مالی موظف به ارسال گزارش کاملی از درآمد و هزینه‌های جاری خود از طریق اظهارنامه مالیاتی به سازمان امور مالیاتی می‌شوند. پس از ارسال اظهارنامه، سازمان امور مالیاتی با انجام محاسبات دقیق، سطح هزینه‌ها را از درآمد کم کرده و سود خالص هر مجموعه را محاسبه نموده و درصدی از این سود به‌عنوان مالیات بر عملکرد توسط دولت برداشت می‌شود.
باوجود تفاوت‌های ماهیت مالیات بر عملکرد و مالیات بر ارزش افزوده این دو نوع مالیات در پایان هر دوره مالی باید به حساب سازمان امور مالیاتی واریز گردد. این نظام مالیاتی علاوه بر تأمین درآمد لازم برای اداره کشور به حفظ تعادل در توزیع درآمد و ارائه خدمات عمومی به جامعه نیز می‌پردازد.
تعریف افراد حقیقی و حقوقی
برای درک بهتر مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی بهتر است ابتدا به تعریف این اشخاص بپردازیم.
اشخاص حقیقی
اشخاص حقیقی کلیه افرادی هستند که به صورت مستقل درآمد کسب می‌کنند و به تنهایی یا بدون مشارکت یک شخصیت جدید، کسب‌وکار خود را راه‌اندازی می‌کنند. این افراد هویت و شناخت قانونی مستقل از کسب و کارهایی که درگیر هستند را دارند و مسئولیت مالیاتی و حقوقی به‌صورت شخصی به آنها تعلق می‌گیرد.
اشخاص حقوقی
اشخاص حقوقی شامل موسسات، شرکت‌ها و کسب‌وکارهایی هستند که با تاسیس یک شخصیت جدید و مستقل از افراد تشکیل‌دهنده، به کسب درآمد می‌پردازند. این اشخاص حقوقی دارای هویت حقوقی مستقل از اعضای تشکیل‌دهنده خود هستند و مسئولیت‌های مالیاتی و حقوقی به صورت جدا از افرادی که در آن مشغول به کار هستند، معین می‌شود.
مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی
در چارچوب قوانین مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی، تعیین و پرداخت مالیات و هر نوع کاری که مربوط به انجام امور مالیاتی باشد بر عهده تمام افراد حقیقی است که به عنوان مودیان صاحب مشاغل در حین انجام فعالیت‌های اقتصادی مشغول به کار هستند.
بر اساس این قوانین، کسانی که درآمدی حاصل از فعالیت‌های مختلف، از جمله درآمد شرکت‌های مدنی و فعالیت‌های مضاربه دارند، موظف به پرداخت مالیات بر درآمد هستند. این پرداخت، پس از کسر معافیت‌های قانونی به سازمان امور مالیاتی کشور اختصاص می‌یابد.
با توجه به ماده ۹۷ قانون مالیات‌های مستقیم، اشخاص حقیقی و صاحبان مشاغل موظفند تا آخرین روز ماه خرداد، گزارش کاملی از درآمد و هزینه‌های خود را در طول یک سال مالی اعلام کرده و اظهارنامه مالیاتی خود را به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند.
این گزارش‌ها دقیق و کامل، اساسی برای تعیین میزان مالیات و پایش صحیح نظام مالیاتی می‌باشد و نقش حیاتی در انعکاس واقعیت مالی افراد حقیقی و مودیان صاحب مشاغل دارد.
نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی
نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی مطابق با ماده ۱۳۱ قانون مالیات مستقیم به شکل زیر است:
- درآمد تا 200 میلیون تومان مشمول نرخ 15 درصد مالیات می‌شود.
- برای میزان درآمد بین 200 میلیون تومان و دومین فاصله نیز نرخ 20 درصد مالیات اعمال می‌گردد.
- باقیمانده درآمد، نرخ مالیات 25 درصد خواهد بود.
پس از آنکه اظهارنامه مالیاتی ارسال شد و هزینه‌ها از درآمد کسر گردید، شاهد میزان سود خالص خواهید بود. بر اساس این سود و با توجه به میزان درآمد، مالیات با نرخ‌های 15، 20 یا 25 درصد از مبلغ کسر شده به‌عنوان مالیات دریافت می‌شود.
این سیستم نرخ‌های متناسب با درآمد، به عنوان یک رویکرد منصفانه در تعیین مالیات برای افراد حقیقی، اعمال می‌شود. همچنین، کارگران و کارمندان نیز موظف به پرداخت مالیات حقوق و دستمزد هستند.
میزان این مالیات به میزان افزایش حقوق کارگران و کارمندان بستگی دارد و به عنوان یک بخش اساسی از نظام مالیاتی کشور، تأمین مالیات از حقوق و دستمزد افراد را تضمین می‌کند.
مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی (شرکت‌ها و فعالان اقتصادی)
مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی، به عنوان یکی از عناصر اساسی نظام مالیاتی، بر اساس ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم، شامل درآمد شرکت‌ها و درآمد حاصل از فعالیت‌های انتفاعی اشخاص حقوقی است.
این درآمدها ممکن است از منابع مختلف چه در داخل کشور و چه در خارج از آن، حاصل شود. پس از اعمال زیان‌های حاصل از منابع غیر معاف و کسر معافیت‌های در نظر گرفته شده، این درآمدها مشمول مالیات بر درآمد می‌شوند.
همچنین ماده ۱۱۰ قانون مالیات مستقیم تعیین می‌کند که اشخاص حقوقی موظف به ارائه گزارش جامع از درآمد و هزینه‌های مربوط به عملکرد یک سال مالی هستند. این گزارش‌ها شامل اظهارنامه مالیاتی، ترازنامه، حساب سود و زیان، دفاتر و اسناد و مدارک مرتبط می‌شود که تا حداکثر ۴ ماه پس از پایان سال عملکرد مالی به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه خواهد شد.
علاوه بر اظهارنامه مالیاتی، اشخاص حقوقی موظف به ارسال مدارکی نیز هستند. در سال اول فعالیت، هویت شرکا، سهام‌داران و تعداد سهام و نشانی هر یک از آنها باید به سازمان امور مالیاتی ارسال شود.
همچنین، فهرست تغییرات اشخاص حقوقی پس از ارسال اولین فهرست نیز باید ارائه گردد. پس از ارسال این مدارک، مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی با نرخ ۲۵ درصد محاسبه می‌شود. این مدارک به همراه اظهارنامه مالیاتی و گزارش‌ها دقیق، ابزارهای اساسی برای برنامه‌ریزی مالی و اجرای بهینه عملیات شرکت‌ها می‌باشند.
همچنین، مدیران مجموعه‌های حقوقی باید به‌طور هم‌زمان با محاسبه مالیات بر عملکرد، به محاسبه اضافه کاری کارکنان نیز بپردازند.
تفاوت مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی
تفاوت مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی بر اساس ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم در چند جنبه مهم مشهود است. اشخاص حقیقی و حقوقی در موارد زیر تحت حساب‌های مالیاتی متفاوتی قرار دارند:
مواد قانونی مربوط
با توجه به قانون مالیات‌های مستقیم، مواد قانونی ۹۳ تا ۱۰۳ به اشخاص حقیقی اختصاص دارند، درحالی که مواد قانونی ۱۰۵ تا ۱۱۸ به اشخاص حقوقی اشاره دارند.
نرخ محاسبه مالیات
نرخ مالیات بر درآمد افراد حقیقی متغیر است و بسته به میزان درآمد افراد از ۱۵ تا ۲۵ درصد تعیین می‌شود. این در حالی است که نرخ مالیات اشخاص حقوقی بدون توجه به میزان درآمد، به صورت ثابت بوده و برابر با ۲۵ درصد است. این تفاوت نرخ‌ها نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های مالی و مالیاتی افراد حقیقی و حقوقی ایفا می‌کند.
مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی
مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی برای اشخاص حقیقی تا پایان سال مالی یعنی ۳۱ خرداد سال بعد و برای اشخاص حقوقی حداکثر تا ۴ ماه پس از پایان سال عملکرد مالی است. این مهلت‌ها برای ارسال اطلاعات مالی به سازمان امور مالیاتی کشور تعیین شده و از اهمیت زیادی برخوردارند.
اسناد و مدارک قابل ارائه
اشخاص حقیقی برای ارائه اطلاعات مالی به سازمان امور مالیاتی کشور، علاوه بر اظهارنامه مالیاتی یا فرم تبصره ۱۰۰، موظف به ارائه دفاتر قانونی مرتبط با گروه شغلی خود نیز هستند. در مقابل، اشخاص حقوقی برای اطلاع‌رسانی به سازمان مالیاتی، علاوه بر اظهارنامه مالیاتی، موظف به ارائه ترازنامه، حساب سود و زیان، فهرست دقیق هویت سهام‌داران و شرکا، و تغییرات مربوط به اشخاص حقیقی مجموعه را در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار داده و ارائه کنند.
معافیت‌های مالیاتی
اشخاص حقیقی تا سقف معافیت مالیات حقوق (ماده ۸۴) از معافیت مالیاتی بهره‌مند می‌شوند، در حالی‌که اشخاص حقوقی هیچ‌گونه معافیت مالیاتی نخواهند داشت.
شناخت این تفاوت‌ها اساسی است و افراد حقوقی و حقیقی باید با این موارد آشنا باشند تا بتوانند برنامه‌ریزی مالی مناسبی داشته و به‌طور بهینه از مزایای مالیاتی استفاده کنند.
شباهت مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی
با وجود تفاوت‌های مالیات عملکرد اشخاص حقیقی و حقوقی، شباهت‌هایی در پرداخت مالیات توسط این دو گروه وجود دارد. از جمله شباهت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- با توجه به ماده ۱۸۹ قانون مالیات‌های مستقیم، اگر اسناد و مدارک مودی تایید شده و مالیات توسط آنها پرداخت شود، ۵ درصد اصل مالیات سه سال به مودی بازگردانده می‌شود.
- ماده ۱۳۱ و ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم بر اساس تسویه بدهی‌ها و ارائه اظهارنامه، برای هر ۱۰ درصد افزایش درآمد، ۱ واحد درصد تا حداکثر ۵ واحد درصد از نرخ مالیات کاسته می‌شود.
- در صورت عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی یا کتمان درآمد، اشخاص حقیقی یا حقوقی مشمول ۳۰ درصد جریمه غیرقابل‌بخشش می‌شوند.
- هر ماه دیرکرد در پرداخت مالیات، بر اساس ماده ۱۹۰، موجب ۲.۵ درصد جریمه محاسبه مالیات خواهد شد.
- اختلاف بیش از ۱۵ درصد درآمد ابزاری با درآمد قطعی‌شده، موجب لغو بخشودگی تا ۳ سال و تعلق جریمه به مالیات می‌شود.
- مهلت رسیدگی به اظهارنامه مالیاتی حداکثر تا یک سال بعد از تاریخ انقضای مهلت ارسال اظهارنامه خواهد بود.
- مرور زمان مالیاتی به‌منظور رسیدگی به تخلفات و دریافت مالیات، ۵ سال از سررسید پرداخت مالیات خواهد بود. این موارد نشان‌دهنده همبستگی در اصول پرداخت مالیات برای اشخاص حقیقی و حقوقی می‌باشد.
مواردی که در بالا به آنها اشاره شد شباهت‌های مالیات عملکرد اشخاص حقیقی و حقوقی را نشان می‌دهد. هر دو گروه می‌توانند با استفاده از نرم‌افزار حقوق و دستمزد حرفه‌ای، نسبت به محاسبه حقوق و دستمزد کارکنان مجموعه خود اقدام کنند و امور مربوط به حسابداری و محاسبه مالیات را پیش از موعد مقرر به کمک این نرم‌افزار حسابداری پیشرفته انجام دهند.
به مالیات اشخاص حقوقی چطور رسیدگی می شود؟
برای رسیدگی به مالیات اشخاص حقوقی می توان از دو روش اقدام کرد که عبارتند از:
- رسیدگی بر مبنای علی الراس
با توجه به این روش، ورودی ها، درآمد و دفاتری که پذیرفته نشده اند؛ مالیات آن ها با توجه به ضرایب سالیانه کارکردها بررسی و مشخص می گردد.
- رسیدگی بر مبنای دفاتر
در این روش پرونده فرد حقوقی، جزء به جزء بررسی می شود و ورودی ها، هزینه ها و مخارج ارائه داده شده که پذیرفته شده است نیز ارزیابی می گردد و همین طور هزینه هایی که از جنبه فرد حقوقی قبول است اما می تواند مورد پذیرش در روند رسیدگی نباشد و همین طور سود هم قبول نمی گردد. در این روند برای مودی یک سری اصلاحات انجام می شود.
مراحل رسیدگی مالیاتی به چه صورت است؟
- ممیز مالیاتی با توجه به برگه درخواست و اسناد مربوطه، درخواست می کند تا مودی اسناد و مدارک لازمه را بررسی ارائه کند.
- پس از ارائه این مدارک، کارشناس مالیاتی طی 7 الی 15 رز تمام مدارک و اسناد را بررسی کرده و به محل کار فرد درخواست کننده مراجعه می کند.
- یک سری مواردی وجود دارد که در آن شرایط ممکن است تا ممیز مالیاتی از فرد حقوقی یا حقوقی در خواست کند تا مدارک و اسناد لازمه را در زمان مشخص شده به سازمان امور مالیاتی تحویل دهد تا مراحل پرونده را ارزیابی نماید.
رایج ترین سوالات
- مالیات بر درآمد چیست؟
مالیات بر درآمد یا مالیات عملکرد به مبلغی گفته می شود که دولت با توجه به درآمد افراد حقیقی و حقوقی که کارهای اقتصادی انجام می دهد، تعیین می کند.
- مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی چقدر است؟
میزان مالیات با توجه به قانون مالیات های مستقیم و با توجه به تعرفه زیر تعیین می شود:
- 200 میلیون تومان اول درآمد، 15 درصد
- 200 میلیون تومان دوم درآمد، 20 درصد
- الباقی درآمد، 25 درصد
- مالیات اشخاص حقیقی که درآمد کم دارند چطور محاسبه می گردد؟
با توجه به قانون مالیات های مستقیم مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی که درآمد آن ها تا حداکثر 500 میلیون ریال است پس از در نظر گرفتن معافیت ماده 101 با نرخ 15 % تعیین می شود.
- چطور می توان از بدهی مالیاتی خود متوجه شد؟
برای این کار باید به سایت اداره امور مالیاتی مراجه کنید.
- ارسال اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی تا چه زمانی مهلت دارد؟
صاحبان کسب و کار باید تا 31 خرداده ماه اظهارنامه خود را به سازمان امور مالیاتی کشور ارسال کنند.
سخن آخر
مالیات بر درآمد افراد حقیقی و حقوقی دو زمینه حیاتی اقتصاد هر کشور را شکل می‌دهند. افراد حقیقی از درآمد حاصل از فعالیت‌های شخصی خود مالیات می‌پردازند. از سوی دیگر، افراد حقوقی که به شکل شرکت‌ها یا موسسات فعالیت می‌کنند، باید مالیات حاصل از درآمد کسب و کار خود را پرداخت کنند. محاسبه و پرداخت مالیات بر درآمد این دو گروه، امری پیچیده و حیاتی است که نقش بزرگی در تعادل مالی و توسعه اقتصادی دارد.
برای محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی می‌توانید به سایت شرکت حسابداری ما مراجعه کنید. شرکت رایان محاسبان با تیم متخصص و دارای تجربه در زمینه حسابداری و مالیات به افراد حقیقی و حقوقی کمک می‌کند تا مالیات خود را به بهترین شکل ممکن محاسبه و ارائه دهند.