حسابرسی مالیاتی
حسابرسی مالیاتی
موضوع بحث ما در این مقاله چگونگی رعایت مقررات مالیاتی و صحت اسناد مالی است که در کنار آن، انواع و مزایای حسابرسی مالیاتی را نیز بررسی می‌کنیم. همچنین علاوه بر ارائه مفاهیم کامل حسابرسی مالیاتی، به موضوعات مختلفی از حسابرسی مالیاتی خواهیم پرداخت. شرکت رایان محاسبان با ارائه خدمات مختلفی در حوزه حسابداری و حسابرسی تجربه بالایی دارد که شما می‌توانید با ارتباط با کارشناسان این مجموعه از بررسی دقیق اسناد و امور مالی و مالیاتی شرکت یا موسسه خود اطمینان حاصل کنید.
حسابرسی مالیاتی چیست؟
همانطور که می‌دانید، مالیات یک هزینه اجتماعی است که به خاطر استفاده از امکانات و منابع کشور طبق قانون از افراد و شرکت‌ها گرفته می‌شود. هر شرکتی باید برای پرداخت مالیات، اسناد مالی و دفاتر قانونی خود را برای حسابرسی مالیاتی به بازرسان مالیاتی ارائه دهد. به بیان ساده می‌توان گفت که حسابرسی مالیاتی (Tax Audit) فرآیند بررسی درستی اسناد و مدارک مالی و همچنین نظارت بر چگونگی پرداخت رعایت مقررات مالیاتی است.
در حسابرسی مالیاتی، مالیات بر درآمد شرکت‌ها یا موسسات و نحوه پرداخت آن محاسبه و مشخص می‌شود. در توضیحات تعریف حسابرسی مالیاتی آمده است که به پروسه صحت‌سنجی اسناد مالی و نظارت بر چگونگی رعایت مقررات و استانداردها می‌گویند. هدف از حسابرسی مالیاتی مشخص کردن عوارض یا مالیات بر درآمد شرکت‌ها یا موسسات و نحوه محاسبه و پرداخت این مالیات‌هاست.
لازم به ذکر است که تاریخ انجام امور حسابرسی مالیاتی بسیار مهم بوده و این کار باید در بازه‌های زمانی مشخصی در قانون صورت گیرد. این نکته نیز حائز اهمین است که حسابرسی با حسابداری فرق دارد و یک حسابدار باید از امور حسابرسی نیز اطلاع داشته باشد تا بتواند یک همکاری موفقی را با حسابرس به عمل آورد و مدارک مورد نیاز برای حسابرسی را فراهم آورد.
یک حسابرس باید با دقت و حوصله بالا از هرگونه اشتباه و خطایی جلوگیری کند تا در نتیجه از جریمه‌های مالیاتی در شرکت یا سازمان جلوگیری نماید. حسابرسی مالیاتی دارای انواع مختلفی است که به شکل‌های گوناگونی انجام می‌شود و نحوه انجام آن توسط سازموان امور مالیاتی تعیین می‌گردد. همچنین امکان تغییر هر کدام از انواع حسابرسی مالیاتی در هر مرحله از حسابرسی توسط مسئول مربوطه وجود دارد.
از مهم‌ترین انواع حسابرسی مالیاتی می‌توان به حسابرسی اداری، حسابرسی میدانی، حسابرسی بازپرسی و حسابرسی بازبینی اشاره کرد که در ادامه به صورت مفصل به صورت جداگانه در رابطه با آن‌ها توضیح خواهیم داد.
انواع حسابرسی مالیاتی
حسابرسی اداری
در این نوع حسابرسی، به مودیان یک برگ دعوت ابلاغ می‌شود که باید مطابق با آن، مدارک مربوطه را در تاریخی تعیین شده به سازمان امور مالیاتی کشور و حسابرس مالیاتی ارائه شود.
اسناد و مدارک درخواست شده اداره امور مالیاتی شامل موارد زیر می‌شوند :
- دفاتر روزنامه و کل تحریر شده
- کلیه فاکتور های خرید و فروش کالا
- صورتحساب های بانکی
- صورت مغایرت ها
- صورتحساب های مربوط به درآمد
- مکاتبات واردات و صادرات
حسابرس مالیاتی وظیفه دارد پس از دریافت اسناد و مدارک از مودی، یک صورت مجلس تکمیل کند و طی مدت مشخصی، عملیات حسابرسی را انجام دهد و در نتیجه اسناد و مدارک را عودت نماید. در صورت عدم ارائه تمام یا بخشی از اسناد و مدارک از سوی مودی و یا عدم مراجعه مودی در زمان مشخص به اداره مالیاتی و همچنین در صورت عدم کفایت حسابرس مالیاتی، مسئول حسابرسی می‌تواند نوع حسابرسی را از اداری به میدانی تغییر دهد.
حسابرسی میدانی
در این نوع حسابرسی، نیازی به مراجعه مودی به سازمان امور مالیاتی نیست و یک گروه رسیدگی یا همان حسابرسان سازمان به اقامتگاه قانونی مودی یا شرکت مذکور مراجعه می‌کنند تا وضعیت و صحت و درستی اسناد و مدارک مالی و چگونگی رعایت قوانین و مقررات را مورد بررسی میدانی قرار دهند. در حسابرسی میدانی یک برگ دعوت به مودیان ابلاغ می‌شود و مطابق با آن باید در زمان مشخص شده، برای حضور حسابرس یا حسابرسان مالیاتی، آمادگی کامل داشته باشند.
مدیران و افراد مسئول در شرکت یا موسسه مذکور، باید دفاتر قانونی و اسناد و مدارک لازم را جهت بررسی‌های لازم جهت تنظیم و تکمیل صورتجلسه و گزارش مربوطه در اختیار حسابرسان میدانی قرار دهند.
حسابرسی بازپرسی
این نوع حسابرسی برای تکمیل اطلاعات حسابرسان و سایر حوزه‌های کاری انجام می‌شود و پس از بررسی موارد مربوط به فعالیت‌های اقتصادی مودی مانند حجم، وضعیت، موقعیت و شناسایی اموال وی در موارد خاص صورت می‌گیرد. حسابرسی بازپرسی بیشتر برای تعیین ریسک مودی انجام می‌شود و در باتدا رسیدگی اظهارنامه مالیاتی صروت نمی‌گیرد ولی مسئول رسیدگی در صورت نیاز می‌تواند درخواست حسابرسی اداری یا میدانی را به مسئول حوزه کاری حسابرسی اعزام نماید.
همچنین مسئول رسیدگی می‌تواند در صورت موافقت حسابرسی بازپرسی را به حسابرسی اداری یا مالیاتی تغییر دهد.
حسابرسی بازبینی
این نوع حسابرسی به بررسی میزان کیفیت حسابرسی مالیاتی مربوط می‌شود و اداره امور مالیاتی برخی از گزارش‌های حسابرسی را انتخاب می‌کند. سپس حسابرس بازبینی نسبت به بررسی و ارزیابی کیفیت آن‌ها اقدام می‌کند.
از اهداف حسابرسی بازبینی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :
- گزارش تخلف مامور یا ماموران مالیاتی
- گزارش متمم یا اصلاحی
- گزارشاتی در جهت تشویق و ارتقاء ماموران مالیاتی با رعایت مقررات قانونی
تفاوت حسابرسی مالیاتی و دوره حسابداری مالیاتی
در حالت کلی حسابداری به معنای حفظ صورت‌های مالی یک شرکت بوده و حسابرسی به معنی بررسی درستی صورت‌های مالی نگهداری شده توسط شرکت است. در حسابداری، فرآیند نگهداری سوابق به روز شده برای هر معامله مالی یعنی خرید و فروش هر مورد، مورد بحث است و به تهیه صورت‌های مالی مورد نیاز اشاره دارد. در حالی که در حسابرسی، صورت‌های مالی تهیه شده تحت فرآیند حسابداری مورد تجزیه و تحلیل و ارزیابی قرار می‌گیرند و در جهت صحت یا عدم صحت آن ها استفاده می‌شود.
همانطور که پیش‌تر گفتیم، هدف اصلی در حسابرسی مالیاتی پیدا کردن اشتباهات، مغایرت‌ها و تقلباتی است که در گزارشات یک شرکت یا موسسه وجود دارد. البته اشتباهات شکل گرفته ممکن است خواسته یا ناخواسته در گزارش حسابداری مالیاتی وجود داشته باشد و با ورود حسابرسان سازمان، مسلما جریمه های سنگین مادی و معنوی در انتظار شرکت یا موسسه خواهد بود.
شیوه اجرای حسابرسی
مراحل انجام حسابرسی مالیاتی و شیوه اجرای حسابرسی مالیاتی را می‌توان در مراحل زیر خلاصه کرد :
- در ابتدا حسابرس مالیاتی بررسی می‌کند که روند انجام حسابرسی مالیاتی با بررسی دفاتر روزانه، کل و دارایی به خوبی نتیجه می‌دهد یا خیر و اگر نتیجه بخش نباشد، روش دیگری را اتخاذ می‌کند.
- در مرحله بعد تعداد نیرو و زمان لازم برای انجام حسابرسی مالیاتی تعیین می‌شود و این حسابرسی با توجه به حجم مبادلات بنگاه و میزان حساب‌ها تعیین می‌گردد.
- با تعیین تعداد نیروها و زمان کافی، فعالیت حسابرس مالیاتی به صورت رسمی آغاز می‌شود.
- در مرحله بعد نتایج بررسی دفاتر قانونی مانند دفتر کل، دفتر روزنامه و دفتر دارایی در کاربرگ‌های مخصوص به همراه شرح وضعیت، ثبت می‌شود.
- سپس اگر حسابرس مالیاتی در مرحله بررسی دفاتر و کنترل داخلی شرکت، متوجه شود که موارد ثبت شده معتبر و مستند نیست، روش دیگری را برای شفاف‌سازی اتخاذ می‌کند.
- در این مرحله تعیین نتیجه حسابرسی مالیاتی با اطلاع مدیریت شرکت یا موسسه انجام می‌شود.
- پس از تعیین نحوه حسابرسی مالیاتی، حسابرس به تجزیه و تحلیل می‌پردازد و گزارش حسابرسی مالیاتی را می‌نویسد.
- در آخرین مرحله، پس از نوشتن گزارش حسابرسی مالیاتی، تمام ساعات و هزینه‌های ایاب و ذهاب که برای انجام حسابرسی مالیاتی خرج شده است، جمع‌بندی و نوشته می‌شود.
مدارک و اسناد مورد نیاز برای حسابرسی مالیاتی
مدارکی که برای بررسی حسابرسی مالیاتی باید در اختیار حسابرس مالیاتی قرار بگیرد، عبارتند از :
- صورت‌های مالی و دفاتر قانونی حسابداری
- فهرست واردات و صادرات
- مدارک مربوط به معاملات مشارکتی یا مضاربه ای
- قراردادهای خرید یا اجاره
- کلیه اسناد حسابرسی
- اسناد مربوط به حقوق و دستمزد و مالیات
- و غیره
همچنین فهرست اسنادی که هنگام صدور و ابلاغ برگ دعوت ارائه اسناد و مدارک اعلام می‌گردد، بر اساس بند 2 ماده قانون 97 مالیات‌های مستقیم توسط سازمان امور مالیاتی، عبارتند از :
- دفاتر قانونی حسابداری در سال مورد نظر
- فهرست قراردادهای خرید و اجاره با ذکر جزئیاتی از جمله تاریخ، طرف قرارداد و مبلغ
- فهرست کامل واردات و صادرات با ذکر مشخصات شامل نوع کالا، نام خریدار، نام فروشنده، تاریخ دریافت‌ها و پرداخت‌ها، مبالغ دریافتی و پرداختی، تاریخ پروانه گمرکی
- جزئیات مربوط به مالیات تکلیفی و معافیت‌های مالیاتی شرکت
- همه مدارک و اسنادی که به عنوان اسناد حسابرسی به اداره امور مالیاتی ارسال می‌شود.
- فهرست معاملات مشارکتی یا مضاربه‌ای که با اشخاص صورت گرفته است و اطلاعات کامل مربوط به آن شامل مبلغ، میزان سود و زیان و میزان مالیاتی که برای آن‌ها معین شده
- ترازنامه، اظهارنامه، صورت سود و زیان و تاریخ ارائه آن‌ها
- تمامی اسناد و مدارک مربوط به حقوق و دستمزد و مالیات تعیین شده آن‌ها و همچنین تاریخ پرداخت مالیات و بیمه و شماره قبض‌های پرداخت شده
سخن پایانی
همانطور که مشاهده کردید، حسابرسی مالیاتی فرآیند رسیدگی به اسناد و تعیین میزان پرداخت مالیات بر درآمد براساس دستورالعمل‌های مالیاتی است. حسابرسی مالیاتی با مالیات بر درآمد سر و کار دارد و از ماده 272 قانون مالیات‌های مستقیم تبعیت می‌کند. در نتیجه توصیه می‌کنیم برای امور مالیاتی خود حتما با مجموعه رایان محاسبان ارتباط برقرار کنید و از تجربه بالای تیم متخصصی این مجموعه استفاده نمائید.
