در طی این سال ها، قانون صدور چک در ایران که تصویب آن به سال 1355 بازمی‌گردد، با توجه به نواقصی که در زمینه امنیت و اعتبار اسناد تجاری، به خصوص چک‌ها درآن وجود داشت، دستخوش تحولات مهمی شده است. با تغییر چک ها از معمولی به صیادی، قوانین چک صیادی هم با کمی تفاوت به منظور پیشگیری از خدشه و بی‌اعتباری و جلوگیری از انواع سوء استفاده از چک شکل گرفت.
همه چیز درباره قوانین چک صیادی
با اصلاح مقررات صدور چک، فرآیند صدور دسته چک برای اشخاص مکانیزه شده و از اختیارات عوامل انسانی بانک‌ها خارج شده است. همچنین با در نظر گرفتن نکات امنیتی و ایجاد ضمانت اجرایی جدید، این تغییرات باعث کاهش امکان جعل چک و افزایش اعتبار چک‌های صادره گردیده است.
معرفی چک صیادی
چک صیادی به چک‌هایی اطلاق می‌شود که با رعایت مقررات خاص و تحت نظارت سامانه صیاد بانک مرکزی ایران صادر می‌شوند. با تصویب ماده 6 اصلاحی قانون صدور چک از سال 1397، بانک‌ها مکلف شده‌اند تا در صدور دسته چک، ضوابط خاصی را رعایت کنند.
این ضوابط شامل احراز هویت مشتری از طریق سامانه نظام هویت سنجی الکترونیکی بانکی، احراز عدم وجود ممنوعیت قانونی ثبت شده، دریافت گزارش اعتباری از سامانه ملی اعتبارسنجی، و محاسبه سقف اعتبار مجاز متقاضی می‌شوند.
فقط پس از احراز این موارد، امکان صدور دسته چک برای اشخاص فراهم می‌شود. این سیستم به منظور جلوگیری از سوءاستفاده و افزایش اعتبار چک‌ها ایجاد شده و باعث متحدالشکل شدن چک‌ها در تمامی بانک‌ها با لوگو و نام متفاوت می‌گردد.
شرایط دریافت چک صیادی
بر اساس ماده 6 اصلاحات قانونی صدور چک، صدور دسته چک به شرایط خاصی مرتبط شده است. مشتریان تنها پس از احراز هویت و اطمینان از صلاحیت مشتری از نظر قانونی و مالی می‌توانند از بانک دسته چک درخواست کنند. این شرایط شامل موارد زیر می‌شوند:
- احراز هویت مشتری: مشتریان برای صدور دسته چک باید هویت خود را اثبات کنند. این احراز هویت از طریق استعلام از سامانه نظام هویت سنجی الکترونیکی بانکی انجام می‌شود.
- عدم وجود ممنوعیت قانونی: بانک‌ها موظف به بررسی عدم وجود ممنوعیت قانونی در سابقه متقاضی هستند. این شامل بررسی سابقه چک برگشتی، اعسار، یا ورشکستگی می‌شود.
- گزارش اعتباری: بررسی و دریافت گزارش اعتباری از سامانه ملی اعتبارسنجی یا از رتبه بندی اعتباری موسسات انجام می‌شود.
- محاسبه سقف اعتبار: با توجه به اطلاعات جمع‌آوری‌شده، بانک‌ها سقف اعتبار مجاز برای متقاضی را محاسبه و تعیین می‌کنند.
تمامی این مراحل با هدف اطمینان از صحت و قابل اعتماد بودن متقاضی و همچنین جلوگیری از سوءاستفاده در صدور چک انجام می‌شود.
چگونگی ثبت چک صیاد توسط صادرکننده
برای ثبت چک صیادی به موجب ماده 21 مکرر قانون صدور چک، صادرکننده می‌تواند از روش‌های زیر استفاده کند:
- ثبت از طریق موبایل بانک: میتوانید با استفاده از گوشی تلفن همراه و از طریق موبایل بانک، عملیات ثبت چک را در سامانه صیاد به صورت الکترونیکی انجام دهید.
- ثبت بوسیله دستگاه های عابربانک: با مراجعه به دستگاه‌های عابربانک و استفاده از کارت عابربانک، میتوانید عملیات ثبت، تایید و انتقال چک‌های صیادی را انجام دهید.
- مراجعه به شعب بانک‌ها: صادرکننده می‌تواند به شعب بانک صادرکننده دسته چک مراجعه کرده و در زمان تایید دریافت چک، توسط شخص تایید‌کننده (ذینفع) نیز می‌تواند به بانک خود مراجعه کند.
- استفاده از اپلیکیشن‌های تلفن همراه: از طریق اپلیکیشن‌های تلفن همراه، میتوانید به راحتی و بدون نیاز به حضور فیزیکی در بانک یا کارت عابربانک، چک‌های صیادی را ثبت کنید.
این روش‌ها به صادرکننده امکان می‌دهند با سهولت و تسهیلات بیشتر، چک‌های صیادی را در سامانه به ثبت برسانند.
نحوه تایید چک صیادی
پس از ثبت صدور چک توسط صادرکننده، ذینفع (دارنده چک) می‌تواند به یکی از روش‌هایی که در بالا به آن اشاره الذکر اقدام به تایید یا رد چک صیادی نماید. این امور به وسیله شناسه یکتای چک صیادی در سامانه انجام می‌شود. برای امکان مطالبه چک در تاریخ سررسید، الزاماً خود گیرنده و ذینفع چک باید مراتب تایید چک را در سامانه ثبت کنند.
با بررسی چک صیادی در سامانه، ذینفع از ثبت چک مطمئن می‌شود و همچنین مراتب تایید خود را اعلام کرده است. اگر چک صادره مورد تایید ذینفع نبود یا به هر دلیلی از جمله سوابق صادرکننده، تمایل به پذیرش چک صادره نداشت، در سامانه مراتب عدم تایید خود را اعلام می‌نماید. این فرآیند باعث اطمینان از اعتبار چک و جلوگیری از مشکلات ممکن در آینده می‌شود.
نحوه انتقال چک صیادی
چک‌های جدید، مطابق ماده ۶ قانون اصلاح قانون صدور چک، امکان انتقال به صرف امضا یا ظهرنویسی در پشت چک را ندارند. برای انتقال این چک‌ها، نیاز به ثبت آنها در سامانه صیاد است. دارنده چک پس از تایید اطلاعات چک، با ثبت مشخصات ذینفع جدید (کدملی یا شناسه ملی وی) از طریق سامانه صیاد، می‌تواند از یکی از روش‌های ذکر شده چک را به شخص ثالث منتقل نماید.
این انتقال باعث می‌شود که اطلاعات مربوط به چک در سامانه به‌روز شده و انتقال به دیگر ذینفعان با روش‌های الکترونیکی امکان‌پذیر گردد.
مدت اعتبار چک صیادی
با توجه به اصلاحیه ماده 6 قانون صدور چک در سال 1400، فرجه زمانی سه ساله برای دسته چک‌های صیادی حذف شده است. بنابراین، چک‌های صیادی از تاریخ صدور دسته چک به مدت نامحدود اعتبار دارند و می‌توانند هر زمان از سوی صاحب دسته چک صادر شوند. این تغییر با حذف محدودیت زمانی، امکان انعطاف بیشتری را برای صاحب دسته چک و سایر ذینفعان فراهم کرده است.
مزایای صدور چک صیادی
مزایای صدور چک‌های صیادی عبارتند از:
- الزامی بودن ثبت چک در سامانه صیاد: این الزام باعث کاهش احتمال جعل چک و سرقت چک‌های صیادی نسبت به چک‌های عادی می‌شود.
- عدم صدور دسته چک برای افراد فاقد اعتبار: با اعتبارسنجی متمرکز اشخاص و صدور دسته‌چک بر مبنای اعتبار، افراد بد حساب و کلاهبردار امکان دریافت دسته چک جدید را نخواهند داشت.
- پشتیبان‌گیری و ثبت اطلاعات چک: چک‌های صیادی به دلیل ثبت اطلاعات در سیستم متمرکز بانک مرکزی، دارای اعتبار بیشتری هستند.
- صدور چک در سامانه صیاد: تنها از طریق سامانه صیاد بانک مرکزی صدور دسته‌چک امکان‌پذیر است، که از صدور چک‌های بلامحل جلوگیری می‌کند.
- عدم امکان صدور چک در وجه حامل: الزام به ثبت چک به نام شخص معین امکان صدور چک در وجه حامل را ندارد و این باعث کاهش سوءاستفاده می‌شود.
- امکان استعلام وضعیت اعتبار صادرکننده: ذینفع از طریق سیستم صیاد می‌تواند اطلاعات وضعیت صادرکننده چک را استعلام کرده و مطلع شود.
- امکان ثبت انتقال چک در سامانه صیاد: انتقال چک به شخص دیگر تا قبل از تسویه ممکن است و این امکان با ثبت هویت شخص جدید در سامانه صیاد فراهم می‌شود.
- کاهش سوء استفاده از چک‌های مسروقه و مفقوده: تمامی اقدامات مربوط به چک به صورت آنلاین در سامانه صیاد ثبت می‌شود و امکان سوءاستفاده از چک‌های مسروقه یا مفقوده کاهش می‌یابد.
- امکان صدور اجراییه بدون نیاز به دادخواست: صدور اجراییه بدون نیاز به رسیدگی و صدور رای قطعی در محاکم برخی از چک‌های جدید ممکن است.
- کاهش امکان پولشویی: ثبت علت صدور چک در سامانه صیاد از پولشویی جلوگیری می‌کند.
- افزایش اعتبار با ایجاد محدودیت سقف صدور: تعیین سقف مجاز صدور چک باعث افزایش اعتبار چک‌های صادره می‌شود.
نحوه مطالبه و راه های شکایت در خصوص چک های صیادی
مطالبه و راه‌های شکایت در خصوص چک‌های صیادی موضوعی است که اطلاعات و راهنمایی دقیقی نیاز دارد. افراد و شرکت‌ها ممکن است نیاز به اطلاعات حقوقی جهت نحوه مطالبه و راه های شکایت در خصوص چک های صیادی داشته باشند. در این راستا، گزینه‌های مختلفی برای مطالبه و اقدامات قانونی وجود دارد که در ادامه به شرح آنها می‌پردازیم:
۱- درخواست صدور اجراییه بدون نیاز به رسیدگی و رای دادگاه
موضوع این بخش به درخواست صدور اجراییه بدون نیاز به رسیدگی دادگاه مرتبط با چک‌های فاقد محل یا کسری موجودی می‌پردازد. در این سناریو، دارنده چک با ارائه گواهی عدم پرداخت از بانک در دفاتر خدمات قضایی درخواست صدور اجراییه می‌نماید.
روند حقوقی این درخواست از طریق دادگاه‌های مختلف از جمله دادگاه محل اقامت صاحب حساب، دادگاه محل برگشت چک و دادگاه محل صدور چک صورت می‌گیرد.
در صورت عدم وجود شرایط مشروط در متن چک، دادگاه اجراییه را صادر می‌کند و صادرکننده مکلف به تسویه بدهی خود است. این روند با قوانین و اصلاحات جدید صدور چک سازگار بوده و امکان صدور اجراییه بدون پرداخت هزینه دادرسی دعاوی مالی را فراهم می‌کند.
۲- اقدام از طریق طرح دعوای حقوقی مطالبه وجه چک
در صورتی که شرایط صدور اجراییه مستقیم برای مطالبه مبلغ چک وجود نداشته باشد، دارنده چک می‌تواند با تقدیم دادخواست به یکی از سه دادگاه مرکزی، شهرستانی یا شورای حل اختلاف صالح، مبلغ چک را مطالبه کند. اگر مبلغ چک تا 20 میلیون تومان باشد، شورای حل اختلاف صالح مسئول رسیدگی به این دعوا خواهد بود.
هزینه دادرسی در این روش برابر با 5/3 درصد از مبلغ چک است. این روش ممکن است هزینه بیشتری نسبت به روش‌های دیگر داشته باشد، اما این امکان را فراهم می‌کند که طلبکار به صورت همزمان تمامی مطالبات خود از جمله اصل مبلغ چک، خسارات تاخیر تادیه و خسارات دادرسی را از دادگاه مربوطه مطالبه نماید
۳- اقدام از طریق اداره اجرای ثبت
اقدام از طریق اداره اجرای ثبت به دارنده چک این امکان را می‌دهد که با تحویل عین چک و گواهی‌نامه‌های مرتبط به اجرای ثبت، وجه چک را از صادرکننده وصول کند. اگر امضای چک با نمونه امضای صادرکننده در بانک مطابقت داشته باشد، اجرای ثبت دستور صادر می‌شود و صادرکننده موظف به پرداخت بدهی خود است. در صورت عدم تسویه بدهی، دارنده چک می‌تواند با استفاده از اموال صادرکننده، اقدام به تامین مطالبه‌اش کند.
این روش، هزینه دادرسی کمتری نسبت به روش‌های دیگر دارد. همچنین، دارنده چک می‌تواند از اموال صادرکننده برداشت کرده و در نهایت با مزایده و فروش این اموال، مطالبه خود را برآورده کند. این روش به دارنده چک امکان دستیابی به مطالباتش را با هزینه کمتر و بدون نیاز به حضور صادرکننده در داخل کشور فراهم می‌کند.
۴- اقدامات دارنده چک کیفری
در اقدام از طریق شکایت کیفری در قانون صدور چک، چکی که به دلایل مشخص در قانون، گواهی عدم پرداخت بگیرد، به عنوان یک جرم محسوب می‌شود (ماده 7). شرایط لازم برای شکایت کیفری از طریق چک بلامحل عبارتند از: رعایت مهلت 6 ماهه از تاریخ صدور چک برای وصول وجه، رعایت مهلت 6 ماهه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت برای شکایت کیفری، بدون تاریخ بودن چک، تضمینی نبودن چک، به‌روز بودن چک، داشتن مبلف مشخص و تعلق به بانک با نام مشخص.
شکایت کیفری صرفا علیه صادرکننده چک امکان‌پذیر است. در رویه متداول بانک‌ها، دارنده چک اختیار دارد که از هر شعبه اطلاعات کامل چک را مطالبه کند. در صورت مراجعه به شعب دیگر و صدور گواهی عدم پرداخت از بانک، دادگاه محل وقوع جرم، مسئول رسیدگی به جرم خواهد بود.
دارنده چک می‌تواند در دادگاه کیفری وجه چک و خسارت‌های خود را مطالبه کند. اقدامات کیفری شامل گرفتن دستور جلب صادرکننده، توقیف اموال صادرکننده، ممنوع‌الخروجی از کشور، محکومیت به حبس و محرومیت از داشتن دسته چک می‌شوند.
ضمانت اجرای عدم ثبت چک در سامانه صیاد
با توجه به تبصره یک ماده 21 مکرر الحاقی قانون صدور چک، چک‌های دسته‌بندی بنفش که از اسفندماه ۱۳۹۹ به بعد صادر شده و کارسازی در سامانه صیاد دارند، باید در سامانه ثبت شده باشند تا بانک‌ها از پرداخت وجه آنها خودداری کنند. اگر چک در سامانه ثبت نشده باشد، بانک‌ها ملزم به خودداری از پرداخت وجه می‌باشند.
قانون به بانک‌ها هیچ اختیاری در اعمال احکام مرتبط با چک‌های ثبت نشده نمی‌دهد. بخشنامه صادره توسط بانک مرکزی همچنین اطلاعاتی را ارائه نمی‌دهد که بانک‌ها را به صدور گواهی عدم پرداخت بر اساس احکام قانون چک برای این چک‌ها وادار کند.
در راستای حل این ابهامات، بانک‌ها اختیار دارند که اعلامیه‌ای صادر کرده و به ذینفع چک تحویل دهند، که نشان دهنده عدم ثبت چک در سامانه صیاد است. این اعلامیه می‌تواند برای اثبات مطالبه در تاریخ سررسید چک مفید باشد و خسارت تاخیر تادیه از همان تاریخ محاسبه می‌شود.
نحوه ی مطالبه چک صیادی ثبت نشده
درخواست مطالبه چک‌های صیادی ثبت نشده به وسیله صادرکننده با دشواری‌های حقوقی مواجه است، زیرا این چک‌ها مشمول مقررات قانون صدور چک نمی‌شوند. اما می‌توان درخواست حقوقی با استناد به ماده یک قانون تشدید مجازات اختلاس و کلاهبرداری مطرح نمود، با فرض این‌که صدور چک صیادی بدون ثبت در سامانه صیاد به عنوان حیله و نیرنگ تلقی شود.
در مواردی که دارنده چک اقدام به مطالبه نکرده و چک به تاریخ سررسید اقدام به ثبت نشده باشد، رویه قضایی یکپارچه وجود ندارد. با این حال، می‌توان با ارائه چک صیادی ثبت نشده به عنوان سند عادی، اقدام به طرح دعوای مطالبه طلب نمود. در این حالت، خسارت تاخیر تادیه مورد اختلاف است و رویه قضایی در این زمینه یکپارچه نیست، و این موضوع مستلزم تعیین تاریخ شروع محاسبه خسارت می‌شود.
خدمات مرتبط با چک صیادی شرکت رایان محاسبان
شرکت حسابداری رایان محاسبان با اختصاص خدمات حسابداری و مالی به شرکت‌ها و افراد، نقش به سزایی در تسهیل امور مالی و حسابداری ایفا می‌کند.
در زمینه قوانین چک و چک‌های صیادی و قوانین مرتبط با دریافت چک صیادی، این شرکت می‌تواند به عنوان یک مشاور مالی، راهنمایی‌های لازم را در خصوص این نوع چک در اختیار شما قرار دهد.
با توجه به تغییرات و اصلاحات متعدد در قوانین صدور چک و محدودیت‌های مرتبط با چک‌های صیادی، خدمات حسابداری اختصاصی این شرکت می‌تواند به شرکت‌ها کمک کند تا دریافت چک‌ها را با رعایت مقررات بهینه‌تر انجام دهند. مدیریت دقیق اطلاعات مالی و حسابداری در همکاری با شرکت رایان محاسبان می‌تواند به کاهش خطرات مرتبط با صدور چک و جلوگیری از مشکلات قانونی مربوط به چک صیادی کمک کند.
چک صیادی با چک سنتی چه تفاوتی دارد؟
چک صیادی یکی از انواع چک بانکی مهم است که با صفر تا صد آن آشنا شده ایم، اما چه تفاوتی با چک های سنتی دارد؛ باید بگوییم که چک های صیادی از نظر شکل ظاهری هم با چک های سنتی هم فرق می کند. این چک ها دارای رنگ صورتی و بنفش هستند.
در قسمت بالای آن ها در بخش چپ یک عدد 16 رقمی درج شده است که به عنوان شناسه صیادی آن می باشد.
همین طور در بخش پایینی این چک عنوان، کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد، آمده است.
ابعاد این چک بین 170 در 85 میلی متر است. از کاغذهای واتر مارک در آن استفاده شده که در مقابل تابش آفتاب، مشخص می گردد. همین طور چک صیادی حتما باید در سامانه صیاد ثبت گردد.
ویژگی های سامانه صیاد
سامانه صیاد، بستری است که قابلیت اعتبار سنجی صاحب امضا و حساب را فراهم می کند تا از استفاده دسته چک توسط افراد بد حساب و بدون صلاحیت های لازم جلوگیری شود. با توجه به وجود این سامانه و وجود شناسه به هر فرد در هر برگ چک، بررسی و پیگیری این چک خیلی ساده و راحتر می شود. همین طور یک سری ویژگی های دیگر هم دارد که عبارتند از:
- امکان بررسی چک ها در قسمت اعتبار پرداختی
- حذف تاثیر و نقش شعب بانکی در زمان صدور چک
- کاهش تنش های اعتباری
- یک دست بودن دسته چک صیاد
- در این نوع چک و این سامانه دیگر مرجع صدور و ثبت چک شعب بانکی نخواهند بود.
نحوه استعلام چک صیادی
یکی از مواردی که درمورد چک صیادی اهمیت زیادی دارد، استعلام آن است. اگر می خواهید چک های صیادی را بررسی کنید و همین طور سوابق چک برگشتی افراد، وضعیت اعتبار صادر کننده و … آن را ارزیابی نمایید، می توانید از طریق ذیل عمل کنید.
کسانی که می خواهند استعلام چک صیادی را انجام دهند می توانند به پایگاه اطلاع رسانی بانک مرکزی و استفاده از شناسه 16 رقمی کد مندرج در چک ها، وضعیت اعتباری چک را بررسی کنند. همین طور می توانند در سامانه پیامکی به شماره 701701 بانک مرکزی، میزان اعتبار صادر کننده را بررسی کنید و نکته مهم این است که وضعیت اعتبار با یک رنگ خاص مشخص می شود که یک سری پیام ها دارد که عبارتند از:
- وضعیت سفید: صادر کنند هیچ گونه سابقه در زمینه چک برگشتی و … ندارد.
- وضعیت به رنگ زرد: صادر کننده چک تنها یک فقره چک برگشتی دارد و حداکثر به مبلغ پنج میلیون تومان نیز تعهد دارد.
- وضعیت به رنگ نارنجی: دارای دو الی چهار فقره چک برگشتی با حداکثر مبلغ 20 میلیون تومان تعهد دارد.
- وضعیت به رنگ قهوه ای: پنج الی ده فقره چک برگشتی با میزان حداکثر 50 میلیون تومان تعهد برشگتی دارد.
- وضعیت به رنگ قرمز: بیشتر از 10 تا چک برگشتی دارد و مبلغی به اندازه 50 میلیون تومان باید تعهد برگشتی بدهد.
جدیدترین قوانین چک صیادی
با توجه به موارد گفته شده، چک صیادی یکی از انواع چک بانکی مهم است که در مورد آن یک سری قوانین مخصوص وجود دارد که می تواند در هر دوره تغییر کند. برای چک صیادی، باید از جدیدترین قوانین آشنایی داشته باشید. می توانید از مجموعه رایان محاسبان جدیدترین قوانین چک صیادی را دریافت کنید. این مجموعه به شما قوانین و مشاوره درمورد چک های صیادی، پیگیری و استفاده از آن ها را ارائه می دهد و همین طور در زمینه امور مالی به شما کمک شایانی می کند.
قانون صدور چک در ایران، که از سال 1355 مصوب شده، در سال‌های اخیر به دلیل نواقص امنیتی و اعتباری مرتبط با چک‌ها تغییرات مهمی را تجربه کرده است. اصلاحات اخیر به‌منظور بهبود امنیت و جلوگیری از سوءاستفاده از چک‌ها اعمال شده، با اتخاذ ضوابط خاص در صدور دسته چک و افزودن ضمانت اجرایی، امکان جعل چک را کاهش داده و اعتبار چک‌های صادره را افزایش داده است.
قوانین چک صیادی و مدیریت آن در سیستم بانکی چالش‌ها و پیچیدگی‌های خاص خود را دارند که شما برای دریافت خدمات امور مالی میتوانید از مشاور مالی رایان محاسبان استفاده کنید. چک‌های صیادی که بدون ثبت در سامانه صیاد صادر می‌شوند، باعث ایجاد ابهامات حقوقی می‌شوند و افراد دارنده این چک‌ها با محدودیت‌ها و مشکلات قانونی روبرو می‌شوند.
یک پاسخ
چک های جدید هم خوب است هم بد